‘DE EUROPESE COMMISSIE heeft het zestig jaar lang mogen proberen en heeft het verprutst. De Europese lidstaten moeten hun lot in handen nemen.’ Het was een stormachtige avond, met eurosceptische politici die elkaar aanvuurden om zo hard mogelijk uit te halen naar de Europese instellingen – waarvan ze nota bene een riant salaris opstrijken. Er waren vertegenwoordigers van het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Polen en Frankrijk. Allemaal hadden ze één grote boodschap: het wordt tijd dat de lidstaten opnieuw zélf hun belangen gaan verdedigen en uit de Europese Unie stappen, net zoals het Verenigd Koninkrijk.
HET IS GOED dat politici nadenken over nationale belangen en identiteit. Ze zouden dat eigenlijk eens vaker moeten doen. Maar het grofgebekte gefulmineer tegen de Europese instellingen komt mij steeds meer voor als een dun schaamlapje dat het totale gebrek aan staatsmanschap op het nationale niveau moet verdoezelen. Ondanks al haar tekortkomingen vind ik dat de Europese Commissie vaak veel beter de nationale belangen van de 28 lidstaten verdedigt dan de nationale overheden zelf. Neem opnieuw het Verenigd Koninkrijk: als er één hoofdstad zijn nationale belangen heeft uitverkocht de voorbije jaren, dan was het Londen wel.
‘WE WILLEN onze munt terug’, zeggen veel eurosceptici. Welnu, de Britten hebben hun pond nog en die munt is flink gedevalueerd. De productie in de Britse maakindustrie heeft zich sinds het uitbreken van de economische crisis niet noemenswaardig beter hersteld dan die in de eurozone. Zelfs met de devaluatie is het tekort op de Britse lopende rekening flink gestegen, terwijl het in veel landen met de euro, zoals Frankrijk, tezelfdertijd is geslonken. Het reële beschikbare inkomen per hoofd is sinds 2007 met 1903 euro toegenomen in de eurozone, terwijl het in het Verenigd Koninkrijk met 419 euro slonk. Meer dan ooit is Londen afhankelijk van krediet van Chinezen, Russen en Arabieren om infrastructuur te financieren.
DAAR HEB JE DAN een land dat de hefbomen in handen hield, maar er niet veel van bakte. Is het de eurozone dan zo veel beter vergaan? We hebben er inderdaad een bende van gemaakt en met ‘we’ bedoel ik vooral de lidstaten. De Europese Commissie rapporteerde al van bij de totstandkoming van de euro dat het onevenwicht tussen surplus- en deficitlanden een gevaar was. Het waren steevast de hoofdsteden die uitzonderingen eisten. Tijdens het overleg over de hervorming van de muntunie voerden de lidstaten de regie en het resultaat blijft zorgwekkend. Voor een stuk heeft dat met de uitzichtloosheid in het zuiden te maken, maar voor een stuk ook met de kortzichtigheid van de sterke landen. Nederland, bijvoorbeeld, haalt jaarlijks 90 miljard euro aan handelsoverschotten op uit de eurozone. Het overleven van de muntunie is niet alleen een kwestie van nationaal eigenbelang voor Nederland, het is een zaak van leven of dood voor de Nederlandse export. Alleen: Den Haag heeft niet de minste langetermijnstrategie om ermee om te gaan.
DAARMEE wil ik allerminst beweren dat de Europese Commissie volmaakt is. Ik begrijp wel dat burgers niet meteen warmlopen voor Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. Ik heb zelf een gloedhekel aan de wereldvreemdheid van veel Europese ambtenaren en van het langdurige gebrek aan strijdvaardigheid. Maar die strijdvaardigheid komt er beetje bij beetje. Het lijkt mij zelfs dat de Commissie vaak de ultieme kracht is die lidstaten verhindert om domme dingen te doen, zoals het uitkleden van de rechtsstaat en de democratie – verwezenlijkingen waarvoor ettelijke Europeanen hun bloed hebben gelaten.
TERWIJL veel lidstaten zonder enige vorm van economisch realisme achter grote multinationals en staatsbedrijven aandrentelen, is de Europese Commissie de economische belangen krachtiger gaan verdedigen. Quasi-monopolisten zoals Amazon en Google worden aangepakt. Multinationals die lidstaten tegen elkaar uitspelen om fiscale gunstregimes te bekomen, worden teruggefloten. Apple moet bijvoorbeeld misschien 13 miljard euro aan ontweken belastingen terugbetalen. Ondanks kortzichtig weerwerk van sommige hoofdsteden wordt de Chinese dumping nu ernstiger onder de loep genomen, zoals recent in Hongarije. De Europese Commissie blijft de drijvende kracht achter de energie-unie, die ons minder afhankelijk moet maken van de Russen en de Saudi’s. Laten we dus wel wezen. Er valt nog héél veel te verbeteren aan de Europese instellingen. Ik ben een koele minnaar. Maar laat de eurosceptici eerst maar eens bewijzen dat ze het beter doen met de bevoegdheden die de lidstaten nu nog hebben.
JONATHAN HOLSLAG is professor internationale betrekkingen aan de VUB.
Ondanks al haar tekortkomingen verdedigt de Europese Commissie de belangen van de lidstaten beter dan de nationale overheden.
