‘Polen hebben weinig reden om te hopen’

Peter Vermeersch: 'Polen is geen uitzondering, overal is de koppeling tussen populisme en economisch linkse maatregelen populair.' © Artur Widak/Isopix

‘De PIS benoemt overal mensen die de partijlijn volgen’, zegt Peter Vermeersch.

Peter Vermeersch (professor internationale studies, KU Leuven): Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, maakt zich grote zorgen over hervormingen van het grondwettelijk hof en de nieuwe, verstrengde mediawetgeving in Polen. Maar Europa kan weinig doen aan wat er vandaag in Polen gebeurt. Recht en Rechtvaardigheid (PIS) heeft de verkiezingen gewonnen, een regering gevormd, en oefent nu haar macht uit. Europa stelt zich daar terecht vragen bij, maar van flagrante schendingen van de democratische principes is voorlopig geen sprake. De EU toont zich nu trouwens strenger voor Polen dan enkele jaren geleden voor Hongarije, hoewel de Hongaarse premier Viktor Orban verregaandere maatregelen had genomen.

Is de PIS eenvoudigweg een oerconservatieve partij?

Vermeersch: Dat conservatisme, en het uitdragen van de katholieke waarden, is inderdaad een belangrijk kenmerk van de partij. Daarnaast voert de PIS wel degelijk een constitutionele agenda uit. Ze heeft in 2006 al eens een coalitie gevormd met extreemrechts, en dat avontuur is desastreus afgelopen. Daar heeft de partij lessen uit getrokken: ze zorgt er nu voor dat ze de macht veel steviger in handen houdt. Ze benoemt in alle mogelijke raden van bestuur – bijvoorbeeld bij de publieke media – en in het Hooggerechtshof mensen die de partijlijn van de PIS volgen. Het volk laat dat toe, want het is het sociaaleconomisch beleid van de partij dat de kiezers echt aanspreekt. De PIS voert eigenlijk een ouderwets links programma uit, dat in het verlengde ligt van waar de vakbond Solidarnosc in de jaren tachtig voor ijverde. Zij hebben gezien dat veel Polen zich onzeker voelen en een sterkere verzorgingsstaat willen.

Het ging de voorbije jaren nochtans bijzonder goed met de Poolse economie.

Vermeersch: Zelfs als mensen erop vooruitgaan, kunnen ze nog altijd het gevoel hebben dat hun leven slechter wordt. In Polen is er wel een groot verschil tussen de steden en het platteland. De grote steden zoals Warschau beleven een boom en worden heel kosmopolitisch, terwijl plattelandsgebieden achterblijven. Daar is de PIS het populairst.

Polen is een prille democratie. Zijn de oude gewoonten en tradities van de dictatuur sterker dan gedacht?

Vermeersch: Als u mij die vraag enkele jaren geleden had gesteld, had ik daar misschien voor gevreesd. Maar dezelfde thema’s spelen vandaag ook op in gevestigde democratieën. De koppeling tussen populisme en de economische agenda van traditioneel links, is overal populair. Polen is geen uitzondering meer. Ik ben niet zo pessimistisch over de fundamenten van de Poolse democratie. Dit jaar vonden er grote protesten plaats in het land. De wet tegen abortus die de PIS wilde stemmen, is aangepast na zo’n grote mars. Maar uiteindelijk is dat maar een klein lichtpuntje. Verder merk je toch bij veel mensen in het Poolse middenveld en het burgerprotest een soort moeheid. Ze hebben weinig redenen om hoopvol te zijn.

Tekst PETER CASTEELS

‘Zolang de PIS een sociale politiek voert, laat het volk de partij doen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content