Rudi Rotthier

De dag dat Hillary Clinton door de mand viel

Het was typisch Hillary, zei men na haar 21 minuten durende persconferentie die dinsdag het beginnend schandaal rond ‘e-mailgate’ moest bedwingen. Ze houdt van geheimen, ze haat de pers, ze is gauw verongelijkt en ze omfloerst haar antwoorden in advocatentaal. Willen we haar echt als volgende president?, vroegen commentatoren zich af.

Elke zaterdag brengt Rudi Rotthier, onze correspondent in Canada en de VS, u met een boeiend achtergrondverhaal een unieke inkijk in de stad of streek waar hij op dat moment resideert.

Hillary Rodham Clinton had al maanden niet officieel met de pers gesproken. Dat is niet abnormaal. Volgens ingewijden wacht ze het juiste moment af om aan te kondigen dat ze opnieuw een gooi doet naar het presidentschap. Zoals in 2008, toen ze in de voorronde verloor van Barack Obama, is ze de uitgesproken favoriet. Aan Democratische kant is er tot dusver geen echte tegenkandidaat, laat staan een goede, en aan Republikeinse kant ligt het veld breed open, zal naar alle waarschijnlijkheid Jeb Bush zich kandidaat stellen, zoon en broer van een ex-president. Bush wordt dan wellicht de eerder centristische kandidaat die de andere Republikeinse kandidaten tijdens de primaries naar rechts drijft – hopelijk, voor Hillary, zodanig naar rechts dat ze in 2016 onverkiesbaar blijken. Wordt bij de Republikeinen Bush de kandidaat, dan zal 2016 helemaal op Dynasty gaan lijken, met het zoveelste robbertje tussen een Clinton en een Bush.

Het zag er tot twee weken geleden behoorlijk goed uit voor de nu 67-jarige Hillary. Dat bleek ook uit de peilingen – ze was bij verre de koploper voor de nog niet heel geïnteresseerde Amerikanen. Ze is het bekendst, dat helpt, en de positieve opinies overheersten de negatieve met ruim tien procent.

‘Twee voor de prijs van één’

Dat is anders geweest. Tijdens haar politieke carrière, en haar carrière als First Lady van echtgenoot Bill, slingerde ze als een jojo tussen sympathie en verguizing. Ze was op haar populairst toen haar echtgenoot buitenechtelijke relaties bekende. Ze was heel onpopulair toen ze als First Lady de drijvende kracht werd achter een uiteindelijk op niets uitgedraaid voorstel om de gezondheidszorg te hervormen. Je krijgt met ons “twee voor de prijs van een”, had Bill Clinton in 1992, in de aanloop naar zijn eerste presidentsverkiezing, enkele keren herhaald. Hij had er geen moeite mee om toe te geven dat Hillary slimmer was dan hij. Die “twee voor de prijs van een” was in elk geval niet een van zijn slimmere uitspraken. Er bestond wantrouwen tegen de politieke rol die de onverkozen Hillary zou spelen. Ze werd afgeschilderd als de feitelijke macht achter Bill, ze werd soms afgeschilderd als Lady Macbeth, een vrouw met tomeloze ambitie die over lijken zou gaan. Het wantrouwen dat ze opwekte had, zeggen haar medestanders, veel met oude gewoontes te maken. Hillary was een vrouw en een overtuigde feministe. Het ouderwetse mannenkliekje in de politiek kon daar niet mee om. Hillary probeerde inschikkelijk te zijn. Ze nam de naam van haar echtgenoot over, vaak nog wel in combinatie met Rodham, ze veranderde haar haar richting permafrost. Het hielp niet echt.

Bill en Chelsea bij de eedaflegging van de kersverse minister van Buitenlandse Zaken in 2009
Bill en Chelsea bij de eedaflegging van de kersverse minister van Buitenlandse Zaken in 2009© Reuters

Na acht jaar als First Lady werd ze senator voor New York, presidentskandidaat tegenover Obama, en van 2009 tot 2013 minister van Buitenlandse Zaken. Ze schreef een boek waarin ze zich nogal op de vlakte hield. Met nog altijd veel ups-and-downs, en met al bij al voor zo’n carrière niet bijster veel opmerkelijke verwezenlijkingen op haar palmares, won ze in die periode eerder aan populariteit.

Het plan, het schandaal(tje)

Dat was het plan: in alle stilte een campagneteam samenstellen, experten raadplegen en een politiek programma opbouwen (vooral de economische politiek baarde haar zorgen,), een hoofdkwartier zoeken (het zou in Brooklyn, New York, komen), af en toe positief in het nieuws komen, zoals met een toespraak voor de VN over vrouwenrechten, en dan, misschien in april, met een knal de kandidatuur aankondigen.

‘E-mailgate’ besliste er anders over.

Het e-schandaal was een week voor ze haar VN-toespraak zou houden door The New York Times uitgebracht. Tegen de richtlijnen in had ze geen gebruik gemaakt van de officiële e-adressen van het ministerie dat ze vier jaar leidde, maar had ze haar privésysteem gebruikt, ook nog via een eigen server die ze deelt met haar echtgenoot, haar dochter en enkele medewerkers. In haar periode als minister werd een ambassadeur op het matje geroepen omdat hij privémails voor het werk gebruikte.

Chelsea en Hillary in India, in 1995
Chelsea en Hillary in India, in 1995© BELGA

Ze had na haar aftreden als minister, ook weer tegen de richtlijnen, niet tegen de wet, die mails niet overgemaakt aan het ministerie voor archivering. Ze had daar twee jaar mee gewacht tot het ministerie haar in een brief had aangemaand. Sindsdien heeft ze 30.000 mails, of 55.000 uitgeprinte pagina’s, overgemaakt.

De woordvoerder van Obama bevestigde dat het sinds 2009 de regel was dat werkmails op het systeem van het ministerie werden verstuurd, en dat de president in het geval van Hillary zeker geen uitzondering had toegestaan. Meer nog: Obama wist niet dat Hillary haar privémails gebruikte (wie dacht dat die twee ooit mails uitwisselden, kan het vergeten).

Het leven is elders

In de VN-gebouwen in New York, voor ontelbare journalisten die soms urenlang in de rij hadden gestaan om een perspasje van de VN te bemachtigen, botste opnieuw haar feminisme met een andere prioriteit. Ze was naar de VN gekomen om een speech te geven naar aanleiding van de twintigste verjaardag van de vrouwentop in Bejing, en om een rapport over de toestand van vrouwen in de wereld voor te stellen, een rapport dat in coproductie was ontstaan tussen de Clinton Foundation en de Bill and Melinda Gates Foundation. Een rapport waar ze trots op was. De vragen van de journalisten gingen niet over dat rapport of over haar feminisme. Ze gingen over e-mail-gate en over de vreemde mogendheden die, onder meer toen ze minister van Buitenlandse Zaken was, miljoenen aan de Clinton Foundation hebben geschonken.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

En daar stond Hillary dinsdag dan, met op de achtergrond een reproductie van Picasso’s Guernica, en lichaamstaal die niet veel goeds voorspelde: Hillary keek naar papieren, ze keek naar de grond, ze keek geïrriteerd, zelfs haar schouderstand zou volgens later geraadpleegde experten hebben aangeduid dat ze elders wilde zijn of over andere dingen wilde praten. Maar hier was ze en ze las een voorbereide verklaring voor in vier punten.

‘Niet behouden’

Ze had al haar e-verkeer “voor het gemak” via één BlackBerry laten verlopen, “wat toegelaten was door het ministerie. Achteraf beschouwd zou het beter geweest zijn als ik gewoonweg een tweede e-mailadres had gebruikt en twee telefoons had gebruikt, maar in die tijd dacht ik niet dat het belang had”. (Met toegelaten bedoelt Hillary: ze overtrad geen wettelijke bepaling, er waren wel degelijk richtlijnen om de werkmails te gebruiken)

Het merendeel van haar werkmails, zo ging ze verder, waren bedoeld voor of afkomstig van medewerkers van het ministerie, en zouden dus al in de archieven zitten (tenzij die medewerkers deden als zij en hun privémail gebruikten).

Ze had, dat was haar derde punt, alle werkgebonden mails nu overgemaakt, in een grotere openheid dan ooit tevoren.

Vierde punt: “Uiteindelijk koos ik ervoor om mijn privé, mijn persoonlijke e-mails niet te behouden”. Die handelden, gaf ze aan, “over het plannen van het huwelijk van Chelsea (haar dochter) of de regeling van mijn moeders begrafenis, rouwbriefjes aan vrienden, en ook yogalessen, familievakanties, de andere dingen die je typisch in inboxen vindt. Niemand wil privémails openbaar maken, en ik denk dat de meeste mensen die privacy begrijpen en respecteren”.

De voorgaande paragraaf is typisch Hillary. Na wat vragen bleek het om ruim 30.000 privémails te gaan, die ze samen met haar medewerkers verwijderd had voor het ministerie had kunnen vaststellen of er lacunes zaten in wat ze wel had overgedragen. Ze zou ook niemand inzage geven in haar server. De mails, preciseerde ze ook, waren soms voor haar echtgenoot, wiens woordvoerder dan weer liet weten dat Bill in zijn leven nog maar twee mails heeft verstuurd, een naar astronaut John Glenn en een tweede naar een militair.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Al gauw spoorden tv-zenders een filmfragment op, dat weliswaar dateert van na haar tijd als minister, waaruit bleek hoeveel verschillende communicatiemiddelen Hillary wel in haar handtas had. En op vele telefoons kun je zonder probleem twee mailadressen tegelijk bijhouden.

2 miljard dollar

De indruk was: Hillary heeft geen zin in pottenkijkers. Daarom had ze haar eigen mailadres en server. Of zoals Time het deze week in zijn omslagverhaal schrijft. De Clintons “hanteren hun eigen regels”. Ze zijn vervolgens altijd min of meer verbijsterd als anderen het daar moeilijk mee hebben. Zij en Bill doen steevast alsof ze zich juist beter dan de anderen aan de regels houden. Hillary’s houding is: “Vertrouw me nu toch”.

Maar dat is een probleem. Er is reden tot wantrouwen. De Clinton Foundation, waarvan ze samen met Bill en Chelsea de leiding heeft, heeft sinds 2000 naar schatting 2 miljard dollar (1,88 miljard euro) ingezameld, onder meer voor hulp aan aidspatiënten en financiering van projecten ten voordele van vrouwen. Heel veel regeringen dragen bij, bijvoorbeeld de Nederlandse, heel veel rijken doen dat ook, onder andere een serie rijken van wie de rekeningen werden blootgelegd bij de Zwitserse HSBC-bank in het recente schandaal rond die bank.

Daar is niets bewezen fout aan. Maar het is wel enigszins ongemakkelijk, zei de huidige minister van Buitenlandse Zaken John Kerry, toen nog senator, als je de ene dag contact hebt met de minister van Buitenlandse Zaken, van wie je misschien iets gedaan wilt krijgen, en enkele dagen later haar echtgenoot, de gewezen president, met uitgestoken hand over de vloer krijgt, omdat hij iets van jou gedaan wil krijgen. In enkele gevallen hebben landen die bij minister Hillary gelobbied hebben, in diezelfde periode aan de Clinton Foundation gegeven. Algerije betaalde lobbyisten in de hoop dat Hillary een positiever oordeel zou geven over de mensenrechten in dat land. Ongeveer tegelijk maakte de Algerijnse regering 500.000 dollar over aan de Clinton Foundation.

Tweede punt: nogal wat van de donoren staan niet meteen bekend als vrouwvriendelijk. Saoedi Arabië is een van de grotere donoren van de Clinton Foundation. Koeweit en Qatar schonken ook grote bijdragen. Beïnvloeden die bijdragen haar oordeel over de regio?

Derde: in haar presidentscampagne wil Hillary de nadruk leggen op de kloof tussen arm en rijk die te groot wordt. Hoe geloofwaardig kun je dat argumenteren als je stichting door de allerrijksten wordt ondersteund? Hoe geloofwaardig kun je over mijnbouw of over Wall Street praten als uit de mijnbouw grote donaties komen, of van Wall Street? De Clintons, naar Amerikaanse normen als armelui in de politiek gestapt, zijn ook van de meest verdienende sprekers. Kort na haar persconferentie vloog ze naar de andere kant van het land om voor eBay te spreken. Honorarium tussen 200.000 en 300.000 dollar. Ben je onafhankelijk van bedrijven die zo rijkelijk betalen?

Of ze over al deze zaken schreef in de vernietigde mails zullen we nooit weten. Heel waarschijnlijk is dat niet.

Minder dan liefde

Bij commentatoren was de overheersende reactie na de 21 minuten durende persconferentie er een van vermoeide berusting of heropspattende ergenis. Alsof die commentatoren hadden verwacht dat ze na maanden afwezigheid een nieuwe Hillary zouden ontdekken, herboren voor het presidentschap. In werkelijkheid zag men een humeurige versie van de oude Hillary, en realiseerden die commentatoren zich allicht dat ze met die Hillary de presidentsverkiezingen ingaan. Hillary zal niet uit eigen beweging aan de einder uit het gezicht verdwijnen. Ze is misschien niet zo ambitieus als haar karikatuur in Saturday Night Live, maar toch bijna. Ze wil president worden, als eerste vrouw, en het beter doen dan de mannen voor haar.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

“Deze Hillary zal geen president worden”, schreven enkele commentatoren, verwijzend naar de vrouw van de persconferentie. Maar is dat wel zo? Pew voerde een enquête uit die toonde dat slechts 17 procent van de Amerikanen met enige interesse de e-mailaffaire had gevolgd, de meesten van hen Republikeinen. Nieuwe peilingen, afgenomen nadat e-mailgate was losgebarsten, bevestigden haar positie als koploper, met 50 procent positieve meningen tegen 39 procent negatieve.

In de pers maakte ze een heel slechte beurt. De pers houdt niet van haar, en omgekeerd is het ook minder dan liefde. Zoals een naaste medewerker vorig jaar verklaarde aan het online magazine Politico: “Kijk, ze haat jullie. Punt aan de lijn. Dat gaat nooit veranderen”.

Wat ‘is’ is

Die haat is zelfs begrijpelijk. In de aanloop naar de eerste presidentsverkiezing van Bill Clinton werden journalisten door rechtse zakenlui betaald om schandalen op te sporen. Ze vonden ook schandalen. En in eerste instantie, zeggen haar vrienden, heeft Hillary, die echt op haar privacy gesteld is, geprobeerd om enige openheid naar de pers aan de dag te leggen. In 1994 gaf ze een persconferentie van een uur. Maar het hielp niet, de vragen bleven komen (ook al omdat er nooit totale openheid was), binnen de kortste keren kwam er een gerechtelijk onderzoek dat uiteindelijk niet vond wat het zocht, maar waarbij onderzoeksrechter Kenneth Starr wel via de Lewinsky-affaire en een beschuldiging van meineed probeerde de president tot aftreden te dwingen. Er werd gegraven en het hield niet op. De president verdedigde zich met legalistische hoogstandjes die meer en meer gingen lijken op een slechte filosofiecursus. De onderzoeksrechter vroeg hem of hij gelogen had toen hij een medewerker vertelde dat er niks ‘gaande is’ tussen hem en Lewinsky. Dat, verklaarde de president, “hangt af van wat de betekenis van het woord ‘is’ is. Als ‘is’ betekent: het is nu en nooit tevoren, dan is dat één zaak. Maar als iemand me in de tegenwoordige tijd vroeg of ik seksuele betrekkingen met juffrouw Lewinsky had dan zou ik neen zeggen, en dat zou helemaal waar geweest zijn.”

De barrage van onophoudelijke onderzoeken en vragen en schandalen of vermeende schandalen liet zijn sporen na. Hillary had het over een “rechtse samenzwering” tegen de Clintons. De Clintons vonden, naar Europese normen terecht, dat ze de rechters en journalisten niet in hun slaapkamers moesten laten kijken (de Lewinsky-affaire bereikte overigens nooit de slaapkamer). Maar de terughoudendheid die ze daar toonden, toonden ze ook elders, als er wel terecht vragen gesteld werden bij landverkoop, bij een vastgoedproject, bij een zelfmoord, bij het laten overnachten in het Witte Huis van rijke donatoren, of recenter, in Hillary’s periode als minister van Buitenlandse Zaken, naar de dood van onder meer de Amerikaanse ambassadeur in de Libische stad Benghazi.

Hillary verschanste zich achter een harnas, ze werd extreem behoedzaam, nog meer behoedzaam, wantrouwig, dan ze voor ze in de politiek belandde al was. Ze begon zich strikter aan vooraf vastgelegde scenario’s te houden, ze ontwikkelde kronkelige formuleringen zoals die waar ze “beslissen niet te behouden” zegt als ze deleten bedoelt – de waarheid is iets voor als het niet anders kan. Dat is misschien begrijpelijk maar wil je die houding in een president?

Permafrost of dooi?

Begin 2008, nadat ze een onverwacht zware pandoering kreeg van Obama tijdens de voorverkiezing in Iowa, welden, in een koffiehuis in New Hampshire, even tranen op. “Ik zou dit niet kunnen doen als ik niet vol passie zou geloven dat dit de juiste weg is. Ik heb zoveel kansen gekregen van dit land en ik wil gewoon niet…” – ze weende niet maar met tijdelijk onvaste stem ging ze verder – “… dat we er als land op achteruitgaan. Dat is heel persoonlijk voor mij. Dit gaat over ons land, over de toekomst van onze kinderen, dit gaat over iedereen samen”. De emotie was niet in het scenario voorzien en verraste vriend en vijand.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Het was uiteraard niet de boodschap maar de manier waarop Hillary van vlees en bloed bleek te zijn, die de kiezers van New Hampshire overtuigde. Ze won onverwacht en afgetekend de voorverkiezing in de staat. Bleek dat de kiezers wel openstonden voor een Hillary die niet in staat van permafrost verkeert. Maar korte tijd later was de permafrost er terug, waren er berichten over onenigheid in haar campagneteam, bleek ze te veel de kandidaat van het status quo, van de ervaring en van onderhandse campagnetruken. Ze moest zich gewonnen geven tegen een kandidaat die hoop en een andere toekomst leek te vertegenwoordigen.

De Hillary van de 21 minuten zal, zoals de commentatoren betoogden, de verkiezingen niet winnen, die is door de mand gevallen. Vraag is of de andere Hillary, de Hillary die opdaagde in een café in New Hampshire, die niet alleen intelligent is maar ook gepassioneerd met uitgesproken meningen, lang genoeg campagne zal voeren, lang genoeg haar wantrouwen zal afleggen, en een voldoende nieuw programma zal kunnen voorleggen, om de verkiezingen nu wel te winnen.

Door Rudi Rotthier vanuit Hamtramck, VS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content