Woensdag werd de verklaring die voormalig FBI-directeur James Comey voor de Senaat zal afleggen openbaar gemaakt. Daarin bevestigt hij wat in veel mediaberichten de afgelopen maand naar buiten kwam: Trump vroeg Comey het onderzoek naar Michael Flynn stop te zetten.
In de vier maanden dat Donald Trump president of president-elect was, sprak James Comey negen keer prive met hem. Drie keer in persoon en zes keer aan de telefoon. Ter vergelijking: Comey sprak president Obama twee keer in drie jaar. Bovendien valt op dat Comey aangeeft direct na zijn eerste ontmoeting met Trump, op 6 januari van dit jaar, dus voor de inauguratie, het gevoel had dat hij de ontmoeting schriftelijk moest vastleggen. Zodra hij Trump Tower verlaten had, klapte hij in zijn auto zijn laptop open om zo gedetailleerd mogelijk verslag te doen. Dat deed hij vervolgens voor de overige gesprekken hetzelfde. De memo’s werden gedeeld met de top van de FBI. Ter vergelijking: van zijn gesprekken met Obama maakte Comey nooit een verslag.
Het diner
Zo vreemd en verontrustend moeten de gesprekken dus op Comey overgekomen zijn. Dat blijkt ook uit de vijf gesprekken die Comey uitgebreid beschrijft in zijn verklaring.
Op 27 januari bijvoorbeeld werd Comey uitgenodigd voor een diner op het Witte Huis. Bij het diner waren alleen Trump en Comey aanwezig, hoogst ongebruikelijk. Tijdens het diner vroeg Trump of Comey zou willen aanblijven als FBI-directeur. Dat vond Comey opmerkelijk, omdat hij meerdere malen had aangegeven zijn termijn van tien jaar (tot 2023) te willen uitzitten. “Mijn instinct zei me dat het een-op-een-gesprek, en de schijn dat dit de eerste keer was dat we over mijn positie spraken, betekende dat het diner, in ieder geval ten dele, een poging was me om mijn baan te laten vragen en een soort patronaat-relatie te creeeren.”
Vervolgens zei Trump volgens Comey: “Ik heb loyaliteit nodig, ik verwacht loyaliteit.” “Ik bewoog niet, sprak niet, en veranderde mijn gezichtsuitdrukking niet tijdens de ongemakkelijke stilte die volgde. We keken elkaar slechts in stilte aan”, schrijft Comey. Het gesprek veranderde daarna van onderwerp, maar bij het vertrek vroeg Trump nogmaals om loyaliteit, schrijft Comey. Die zou toen geantwoord hebben dat hij altijd eerlijk zal zijn naar de president, die vervolgens zei: “Dat is wat ik wil. Eerlijke loyaliteit.” Comey is daar niet verder op ingegaan en schrijft dat hij weet dat zijn interpretatie van eerlijke loyaliteit misschien anders is, maar dat het een manier was om het gesprek te beeindigen.
Het verzoek
Op 14 februari, de dag nadat veiligheidsadviseur Michael Flynn gedwongen ontslag had genomen, was er een briefing in de oval office van het Witte Huis. Na afloop vroeg Trump aan Comey om even te blijven hangen. Zowel Justitieminister Jeff Sessions (die de FBI overziet, en daarmee Comey’s baas was) als adviseur Jared Kushner bleven hangen, volgens Comey’s uitgebreide beschrijving, maar Trump vroeg hen om hem alleen te laten met Comey. Trump zei vervolgens dat Flynn een goede gast was en dat hij niets verkeerd had gedaan. Flynn had moeten aftreden omdat hij de vice-president verkeerd had voorgelicht, verder niets. De president zei ook dat hij zich zorgde maakte over de lekken van geheime informatie die uit het Witte Huis kwamen, een zorg die Comey zegt te delen. Vervolgens kwam Trump terug op Flynn en zei: “Hij is een goede gast die veel heeft meegemaakt. Ik hoop dat je het kunt laten gaan.” Comey zegt alleen geantwoord te hebben met “Hij is een goede gast”, niet dat hij het onderzoek zou laten lopen. (Comey en Flynn hadden met elkaar te maken toen Flynn in 2011-2012 directeur van een andere inlichtingendienst was.) Comey zegt vervolgens te zijn opgestaan en de ruimte verlaten te hebben.
Comey vond het verzoek zeer verontrustend, hoewel hij er in zijn verklaring geen uitspraak over doet of Trump het onderzoek naar de Rusland-affaire bewust probeerde te belemmeren. Wel schreef hij een uitgebreide memo die hij met de leiding van de FBI deelde. Ook sprak hij met Sessions, zijn baas, en vroeg hij of Sessions kon zorgen dat contact tussen de president en de FBI voortaan via hem, Sessions, kon lopen. Comey vertelde Sessions niet om het verzoek van Trump om het onderzoek naar Flynn te staken. Hij schrijft: “We (de FBI-leiding met wie hij overlegd had, nvdr) verwachtten dat hij (Sessions, nvdr) zich waarschijnlijk zou verschonen van alle Rusland-gelieerde onderzoeken, wat twee weken later ook gebeurde.”
Dit is opvallend: de FBI-leiding gaf niet aan hun baas, Justitieminister Jeff Sessions, aan dat Trump vroeg om een cruciaal onderdeel van het FBI-onderzoek naar Russische inmenging te staken. Uit hun onderzoek wisten ze blijkbaar al dat Sessions ook contact had gehad met de Russen en daar mogelijk door in de problemen zou komen. Maar blijkbaar ging de FBI er ook van uit dat Sessions loyaal zou zijn aan Trump.
Over deze passage van de verklaring zullen donderdag zeker vragen gesteld worden door de Senaat. Niet alleen waarom Comey niets aan Sessions verteld had, maar ook waarom Comey denkt dat Trump hem vroeg het onderzoek naar Flynn te staken. Je moet je afvragen: waarom wilde Trump zo graag specifiek dit onderdeel van het onderzoek gestaakt zien worden? Is het pure loyaliteit naar Flynn toe, of heeft Trump iets te verbergen? De senatoren zullen die vraag mogelijk aan Comey stellen, maar het is goed mogelijk dat Comey daarop niet zal antwoorden, en zich houdt aan de feiten van zijn ontmoetingen met Trump.
Het telefoongesprek
Op 30 maart en 11 april voerde Comey een telefoongesprek met de president. Het eerste gesprek vond plaats toen Trump Comey belde om te praten over het Rusland-onderzoek. Volgens Trump was het onderzoek een “wolk” die Trump’s mogelijkheden om zijn werk te doen ernstig beperkten. Trump vroeg Comey of hij niet openbaar kon maken dat Trump zelf geen onderwerp van onderzoek was (dat had Comey op 6 januari al verteld aan Trump). Comey bevestigde nogmaals aan Trump dat hij persoonlijk niet onderzocht werd, maar aarzelde dat in de openbaarheid te brengen. In zijn verklaring schrijft hij dat de belangrijkste reden daarvoor was dat als de FBI alsnog onderzoek zou doen naar Trump’s persoonlijke banden met Rusland, Comey ook dat publiekelijk zou moeten zeggen. Dat wilde Comey voorkomen.
Op 11 april belde Trump nogmaals naar Comey met de vraag wat hij zou doen om duidelijk te maken dat Trump niet onderzocht werd. Toen Comey daarop antwoordde, zei Trump: “Want ik ben heel loyaal naar jou geweest, heel loyal; we hadden dat ding, weet je wel.” Comey schrijft niet te weten wat Trump daarmee bedoelde, maar de Senaat zal hem daar zeker over aan de tand voelen. Speelde er meer tussen Trump en Comey dan uit deze verklaring naar voren komt?
Het is afwachten wat Comey op de vragen van de senatoren zal antwoorden. De verwachting is dat hij weinig subjectiefs zal vertellen, of zijn eigen mening zal laten doorschijnen, en zich zal houden aan wat hij in zijn verklaring en memo’s heeft geschreven, omdat hij het onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller (zijn voorganger bij de FBI) niet wil hinderen.
Trump gaf woensdag aan blij te zijn met de verklaring, die volgens hem bevestigt wat hij altijd heeft gezegd: dat de FBI geen onderzoek doet naar hem en dat hij onschuldig is.
Obstructie van de rechtsgang?
De vraag is nu of de tussenkomsten van Trump die Comey ‘verontrustend’, ‘vreemd’ en ‘ongepast’ ook obstructie van de rechtsgang inhouden. Daarover zijn experts het niet eens, volgens CNN. De Amerikaanse zender laat er een aantal aan het woord.
Haar eigen juridisch analist Jeffrey Toobin twijfelt niet: ‘Er is een strafrechtelijk onderzoek aan de gang naar de voormalige nationale veiligheidsadviseur, een van de hoogst geplaatste functionarissen in de regering, en de president vraagt aan de FBI-directeur om het onderzoek te staken. Als dat geen obstructie van de rechtsgang is, dan weet ik niet wat het wel is.’
Comey’s statement establishes obstruction of justice by Trump. Period.
— Jeffrey Toobin (@JeffreyToobin) 7 juni 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Michael Zeldin, een voormalige topfunctionaris bij het ministerie van Justitie, noemt het problematisch dat Trump alleen met Comey wilde zijn. ‘Dat wijst op een bepaalde state of mind. Waarom vraag je de minister van Justitie om de kamer te verlaten? Omdat hij iets wil vragen wat hij niet zou mogen vragen.’
Voormalig federaal aanklager Renato Mariotti waarschuwt echter dat vanuit juridisch oogpunt nog niet onomstotelijk bewezen is dat de president heeft gehandeld met de specifieke bedoeling een officiële procedure te belemmeren. ‘De echte vraag is hier of Trump heeft gehandeld met corrupte intenties. Daarom moeten we alle feiten en omstandigheden kennen.’
Een andere voormalige federaal aanklager, Andrew McCarthy, sluit zich daarbij aan. ‘Het is begrijpelijk dat Comey dit als ongepast beschouwt. Maar dat maakt het niet misdadig. Je kan het oneens zijn met Trump, maar dit is niet corrupt, een conditio sine qua non van obstructie van de rechtsgang. Hij heeft Comey niet bevolen het onderzoek stop te zetten. Een ondergeschikte onder druk zetten, is geen obstructie.’
Kevin Van der Auwera
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
