Dagboek uit Antarctica: ‘Antarctica wants you dead’

De Vlaamse Elke Roelant is op expeditie naar Antarctica, om aandacht te vragen voor de klimaatverandering. Lees hier haar verslag vanuit Ushuaia, Argentinië.

Ushuaia, Argentinië – El Fin del Mundo, vaak nat, wisselvallig en winderig. Het team is compleet. India, de Verenigde Arabische Emiraten, de VS, Quatar, China, Myanmar, het Verenigd Koninkrijk, Ethiopië en nog 17 andere landen: er worden hier heel veel perspectieven gedeeld.

Vandaag was een dag van introducties. Morgen varen we via het Beagle Kanaal, dat ooit door Darwin werd bevaren in zijn zoektocht naar de Origin of Species, richting de Straat Drake.

“Antarctica wants you dead”

Over de extreme condities laat men hier geen twijfel bestaan. De allereerste veiligheidsinstructies zijn helder. Antarctica is een plaats die onvoorspelbaar en bij momenten buitengewoon vijandig is voor de mens. Iedereen zal op iedereen moeten letten, en iedereen zorgt goed voor zichzelf. Tegelijkertijd wordt ons verteld: wanneer je in de toekomst een kaart van de wereld zult bekijken, zullen je ogen altijd afdwalen naar die meest zuidelijke plek.

Anne Kershaw, CEO van 2041, verloor haar man, poolreiziger Giles Kershaw, op Antarctica. De Kershaw Peaks op Graham Land zijn naar hem vernoemd. Zij en de gehele expeditieleiding hebben een diepe band met het continent en ze zijn hier uit enthousiasme, omdat ze geloven dat niets de impact die Antarctica heeft kan vervangen. Daarom een expeditie, en geen cursus uit een boekje.

Duurzaamheid: meer dan groen alleen

In mijn team zit een dame uit Myanmar. Zij zal de eerste Myanmarese zijn die voet aan land zet op Antarctica. De IAE van vorig jaar had de eerste vrouw uit Saoedi Arabië aan boord. Kan u zich voorstellen wat dat betekent? Duurzaamheid gaat over meer dan hernieuwbare energie, hergebruiken van grondstoffen en CO2 opslag. Het gaat ook over duurzame samenlevingen, waarin vrouwen een belangrijke rol spelen, het recht hebben zich te ontwikkelen, kansen krijgen en hun dromen mogen en kunnen realiseren. Duurzaamheid is een totaalpakket.

Een aantal teamleden zijn voor het eerst buiten de grenzen van hun land en als je zo naar de verhalen luistert, heeft iedereen een dringende reden en een diepe wens om hier te zijn. Iedereen heeft de droom gehad en is eraan begonnen die mogelijk te maken. Het onmogelijke is slechts een tijdelijke staat.

Shell aan boord

Een van de sprekers op deze expeditie is David Hone, Chief Climate Change Adviser in het CO2 team van Shell. Hij reist de komende dagen met ons mee en zal geregeld een lezing geven. Jawel, Shell is aan boord en dat is een goede zaak.

Fossiele brandstoffen spelen nu nog een rol in alles wat we maken, gebruiken, kopen, dragen, eten, doen. Maar als je de grafieken bekijkt, is de curve van hernieuwbare energiebronnen wel degelijk een sterk stijgende, en die van fossiele brandstoffen een die begint af te vlakken. Fossiele brandstoffen zijn nog steeds dominant, en zolang de energieprijs hoger is dan de kost voor winning, zullen we fossiele brandstoffen blijven gebruiken. Maar is het geen bizar idee? Dat we gefossiliseerde zon als energiebron gebruiken, terwijl realtime zon direct voorhanden is? De technologie is nu beschikbaar. Het onmogelijke is inderdaad slechts een tijdelijke staat.

Opschaling is dringend nodig

Maar er mag niet getalmd worden. En de grootste bedreiging voor onze planeet, is de overtuiging dat iemand anders haar zal redden. We stevenen af op een opwarming van de aarde van 2 graden Celsius. In minder rooskleurige scenario’s kan dat zelfs 4, 5 of 6 graden zijn.

Het ‘CO2-vat’ dat gevuld moet worden om de zo gevreesde grens van 2 graden opwarming te bereiken, is nu meer dan halfvol. De inschatting is – met een heel ruime marge – dat tegen 2040 de opslagcapaciteit die leidt tot die temperatuursstijging van 2 graden is bereikt. Hoe snel het werkelijk zal gaan, is niet duidelijk, maar het is helder dat opschaling dringend nodig is: méér alternatieve energie, méér afvang en opslag van CO2, en een prijs voor CO2-rechten. Het CO2-probleem is een opslagprobleem: wanneer het vat vol is, is de opwarming een feit. Het gaat niet over de uitstoot hier en nu, maar over de cumulatieven over de jaren heen.

Rite de passage

Morgen vertrekken we naar Antarctica. Wanneer we na vier uur varen het einde van het Beagle Kanaal bereiken, verlaat de loods het schip. De Straat Drake tussen Kaap Hoorn en Antarctica is berucht om zijn stormen. De eerste tien minuten is dat nog wel amusant, maar na een aantal uren is het nieuwe er echt van af en schijnt het toch wel een beproeving te worden. We zullen het gauw genoeg meemaken. Dit wordt onze rite de passage. Verderreizen naar het einde van de wereld, een plek op aarde waar het nog werkelijk stil is.