‘Cubanen zullen hun land niet massaal verlaten’

Van alle hervormingen die de Cubaanse President Raul Castro langzaam doorvoert, is de migratiewet ongetwijfeld de meest ingrijpende.

Het beruchte Cubaanse uitgangsvisum, ook wel gekend als ‘de witte kaart’, is sinds 14 januari 2013 niet meer nodig. Deze kaart werd in 1954 ingevoerd om onder andere de ‘braindrain’ (hoofdzakelijk van dokters) naar de Verenigde Staten te verhinderen.

Het uitgangsvisum was ook duur. Het gemiddelde loon in Cuba bedraagt 20 dollar per maand, terwijl zo’n visum en vereiste uitnodigingsbrieven samen vaak 300 dollar of meer kostten. Nu betalen Cubanen eenmaal 100 lokale pesos voor een passpoort en 20 pesos om het om de twee jaar te vernieuwen.

Voortaan kunnen de eilandbewoners nu ook 24 maanden zonder onderbreking in het buitenland verblijven zonder het Cubaans staatsburgerschap te verliezen. Voorheen was dat 11 maanden.

Niet iedereen is echter vrij om het land te verlaten. De migratiewet bevat namelijk een ‘nationale veiligheidsclausule’. Dit belemmert tegenstanders van de regering en personen met gevoelige informatie het land te verlaten. Zal bijvoorbeeld Yoani Sanchez, cyberactiviste op Cuba, de toelating krijgen om te reizen? In een interview met Knack magazine bekent ze dat ze er “een persoonlijke kruistocht van gemaakt heeft” terwijl ze niet eens wil migreren. “Ik wil activist in Cuba blijven”, zegt de blogger. Het is haar 20ste poging om het land te verlaten.

Allen naar het buitenland?
Volgens Katrien Demuynck, historica en medeauteur van het boek ‘De Factor Fidel’, zullen Cubanen niet massaal hun land verlaten. Om te reizen heb je immers geld nodig, en Cubanen hebben er vaak de middelen niet voor. Daarbovenop willen veel Cubanen niet weg uit Cuba, maar willen ze wel een paar jaar naar het buitenland om geld te verdienen, om zo hun situatie in Cuba te verbeteren.

“Belangrijker nog dan de afschaffing van het uitgangsvisum, is het verbeteren van de banden met Cubaanse migranten”, aldus Demuynck. De (administratieve) restricties die de Cubaanse regering hen oplegt, zijn weggevallen. “Ik ken een Cubaanse vrouw die werkelijk vast zat in het buitenland. Ze was langer dan 5 jaar weg uit Cuba, maar kon hier in Europa ook geen papieren krijgen. Zij kan nu wettelijk terug de Cubaanse identiteit aanvragen.”

‘White card’ wordt ‘green card’
En hoe zit dat nu met de relatie tussen de Verenigde Staten en Cuba? De VS beschikken over een krachtig instrument om de Cubanen te lokken: de Cuban Adjustment Act (CAA). Dat is een Amerikaans, wettelijk toevluchtsoord voor Cubaanse vluchtelingen. Als Cubanen voet zetten op Amerikaans grondgebied kunnen ze een beroep doen op financiële steun, een woning en na één jaar ook de fel begeerde verblijfsvergunning, de ‘green card’.

Salim Amrani is professor aan de Universiteit van Sorbonne en een Franse journalist gespecialiseerd in de relaties tussen Cuba en de Verenigde Staten. Hij schrijft op Opera Mundi dat de CAA de VS in staat stelt om onder andere het volk een deel van zijn gekwalificeerde arbeidskrachten te ontnemen.

“Het stimuleert ook Cubanen om hun leven te riskeren door de Straat van Florida illegaal en onder precaire omstandigheden over te steken. In plaats van het verlenen van een visum voor iedereen die in aanmerking komt, kiest de Verenigde Staten het aantal visa te beperken tot 20.000 per jaar”, aldus Lamrani in zijn “Migration Policy Reform in Cuba”. Demuynck voegt daaraan toe dat in de praktijk nog geen vierde van dit aantal visa wordt toegekend.

“De hervorming ondergraaft de CAA volledig en de illegaliteit is langs de Cubaanse kant weggevallen”, vermeldt Demuynck. Scenario’s waar Cubanen zowel aanspraak doen op een verblijfsvergunning in de VS, zonder het Cubaans staatsburgerschap te verliezen, zijn nu dus mogelijk. De bal ligt in het Amerikaanse kamp.

De latino’s in de Verenigde StatenDat deze hervorming een impact heeft op de migratiepolitiek van de Verenigde Staten, staat buiten kijf. Demuynck benadrukt ook het groeiende belang van latino’s als minderheidsgroep in de Verenigde Staten. Latino’s komen de Verenigde Staten vaak illegaal binnen en krijgen niet meteen verblijfsvergunningen, laat staan een woning en financiële steun.

“Hoe kan je volhouden dat Cubanen, een minderheid binnen de latino-bevolking in de Verenigde Staten, een voorkeursbehandeling krijgen? Het voert de druk op om de migratiepolitiek opnieuw te bespreken” aldus Demuynck. (CV)