Cuba’s eerste president na Castro-tijdperk zal partijlijn wellicht doortrekken

De verkiezing van de nieuwe Cubaanse president donderdag betekent het einde van een tijdperk. De 86-jarige Raul Castro zal de fakkel doorgeven aan de eerste Cubaanse president in zes decennia zonder de naam ‘Castro’.

De opvolger die het parlement moet kiezen, is wellicht de huidige vicepresident Miguel Diaz-Canel. De verkiezing van de 57-jarige Diaz-Canel staat symbool voor de machtsovername van jongere leiders, die de bebaarde guerilla’s vervangen die werden aangevoerd door Raul Castro’s broer Fidel. Zij wierpen tijdens de revolutie van 1959 het regime van de corrupte dictator Fulgencio Batista omver.

Raul Castro nam tijdelijk de macht over toen de gezondheidstoestand van zijn broer in 2006 verslechterde, maar in 2008 werd hij president. Acht jaar later stierf Fidel op 90-jarige leeftijd.

Hoewel Diaz-Canel behoort tot de post-revolutionaire generatie, wordt hij gezien als een man van het regime, een trouwe communist die geduldig opklom in de partijgeledingen. Er gold consensus om hem te verkiezen tot opvolger van Castro. ‘Ik kan me geen breuken in ons land voorstellen. Ik denk dat er vooral continuïteit moet zijn’, zei de politicus, die bekendstaat als pragmaticus, vorig jaar.

De Cubanen zelf tonen weinig interesse in de nieuwe president, schreef blogger Yoani Sanchez. Hij beschrijft de verkiezing als ‘een proces om er zeker van te zijn dat niets zal veranderen’.

Jongere politici die sleutelrollen kunnen spelen in de nieuwe regering, zijn gewezen minister van Economie en Planning Marino Murillo, gezondheidminister Roberto Morales en buitenlandminister Bruno Rodriguez.

Zelfs al zijn de nieuwe leiders verandering weinig genegen, toch zullen ze de levensstandaard van Cubanen aanzienlijk moeten verbeteren om hun macht te consolideren, zeggen analisten. ‘Anders dan zijn voorgangers, die dankzij hun revolutionaire stamboom aanspraak maakten op de macht, zal Diaz-Canel zijn legitimiteit moeten verdienen met zijn prestaties’, zei Cuba-expert Marguerite Jiminez in het magazine Foreign Affairs.

Grote uitdagingen

De nieuwe president staat voor grote uitdagingen. Zo moet hij de economie doen heropleven. Die kromp met 0,9 procent in 2016 en groeide amper 1,6 procent vorig jaar. Cuba, met een gemiddeld maandloon van ongeveer 30 dollar, is nog steeds een van de armste landen uit de regio. De groeiende economische crisis in Venezuela, een bondgenoot van Cuba, woog op de financiën.

Bovendien voert VS-president Donald Trump de economische druk op Cuba op. Hij verscherpte weer reis- en handelsbeperkingen, nadat zijn voorganger Barack Obama het omgekeerde had gedaan.

Cuba moet jaarlijks 2,5 miljard dollar buitenlandse investeringen in toerisme aantrekken, een van zijn belangrijkste bronnen van inkomsten, en andere sectoren om de economie te laten opveren, schat de regering.

Maar Diaz-Canel zal moeten schipperen tussen verschillende opinies binnen de Communistische Partij over hoe die groei moet gestimuleerd worden. Een mogelijkheid is een uitbreiding van de privésector. Die stelt nu al meer dan een derde van de actieve bevolking tewerk, zegt mensenrechtenorganisatie WOLA in Washington. Een sterke toename van het toerisme is daarvoor verantwoordelijk.

Twee munten

Samen met een groeiende privésector namen ook de sociale ongelijkheid toe. Maar dat heeft ook te maken met het duale monetaire systeem in Cuba, dat een gewone peso heeft en een converteerbare peso (CUC), gekoppeld aan de dollar. Wie de hand kan leggen op harde valuta via familieleden uit het buitenland of via de toeristische sector heeft toegang tot meer en betere producten in de toeristische winkels, die gebruikmaken van de CUC’s.

Diaz-Canel staat voor de taak om de twee munteenheden een te maken. De maatregel staat al jaren gepland, ook omdat investeerders het duale systeem als een belemmering zien. ‘Raul Castro laat een stabiel maar fragiel systeem na, met serieuze duurzaamheidsproblemen’, zegt politiek wetenschapper Arturo Lopez-Levy.

Daarnaast is er de kwestie van de vrije meningsuiting, die nog steeds gering is. Veel Cubanen weigeren nog steeds om over politiek te praten in het openbaar. Diaz-Canel suggereerde al dat hij de Cubanen meer toegang wil geven tot het internet.

Maar welke veranderingen de nieuwe president ook wil doorvoeren, hij zal rekening moeten houden met de mening van Raul Castro. Die blijft de Communistische Partij leiden en behoudt invloed in het leger. Toch hoeft dat geen nadeel te zijn voor hervormers, want Castro zelf voerde een reeks hervormingen door en hij kan de conservatieve oude garde in de partij in toom houden, zeggen analisten.