‘Cuba: een nieuwe mijlpaal in het curriculum van Carl De Keyzer’

Cuba worstelt met een verleden dat geen stand kon houden en een toekomst waarvan de sluier nog niet opgelicht werd. Magnum-fotograaf Carl De Keyzer brengt het treffend in beeld.

De Vlaamse Magnum-fotograaf Carl De Keyzer (Gent, 1958) is de man van de grote projecten. Zijn eerste ophefmakende reportage realiseerde hij in India (1987) waarbij hij bijzondere effecten toverde door het ongewone gebruik van flitslicht in de overbezonde situaties die zich voor zijn camera afspeelden. Zijn volgende project ontwikkelde hij in de voormalige Sovjet-Unie “Homo Sovieticus” (1989) waarin hij met een ontwapenend maar toch kritisch inzicht foto’s maakte van jonge rekruten van de Soviet zeemacht. Daarna trok hij naar het contrasterende Amerika “God Inc.” (1992) om er zich te mengen in de daar bloeiende religieuze fanatiek.

Al deze fotoreportages leverde hem in 1994 de prestigieuze titel op van volwaardig Magnum-lid. In 1996 trok hij opnieuw naar het toenmalige, nu tot Rusland herdoopte, en de belendende Oostblok-landen na de val van de Berlijnse muur om te kijken wat er met de zogenaamde democratisering was gebeurd of stond te gebeuren. Het resultaat was de reeks “East of Eden” (1996). Na langere tijd waagde hij zich opnieuw aan een groots project “Congo” (2009) waarbij hij naging wat er in het voormalig Belgisch Congo overbleef van het koloniale tijdperk. En in 2012 kwam “Moments before the Flood” tot stand, een indrukwekkende reeks opnamen langs de kusten van de Noordzee waar stranden, rotsen en oorlogsrestanten schijnen te wachten op een of andere tsunami.

Al zijn onderwerpen zijn geïnspireerd door een politiek-maatschappelijke bekommernis, een kritisch inzicht in de problematiek van de mondiale economie en/of de sociale dimensie die daar aan gekoppeld is.

En nu is er “Cuba la lucha”, een boek en een tentoonstelling al zeker niet toevallig in de galerie Roberto Polo, waarvan de eigenaar zelf een Cubaan is. De fotoreeks was gepland nog voor de Amerikaanse president Barack Obama in 2014 zijn toespraak hield waarin hij uitnodigde tot een versoepeling van het intussen 56 jaar durende embargo tegen het op communistische leest geschoeide eiland onder Fidel Castro.

Gepakt

Drie dagen na de opening van deze expositie bracht, voor de eerste keer in tachtig jaar, een president van de VS een bezoek aan Cuba. Een onvoorziene coördinatie. In prachtige grootformaatfoto’s toont De Keyzer een land dat op het snijpunt staat van een streng gereguleerd land dat al heeft geproefd van een ander soort maatschappij, met een verleden dat geen stand kon houden en een toekomst waarvan de sluier nog niet opgelicht werd. Die dubbelzinnige situatie heeft De Keyzer op een subtiele manier in beeld gebracht, niet altijd in uitbundige kleuren maar ook heel vaak met een soort picturale stilte die vooral in enkele interieurs contrasteert met andere meer felle scenes.

Iedere foto is perfect in compositorisch evenwicht, de beelduitsnijding volgens de regels van de kunst en technisch buitengewoon scherp en helder. Men verwacht van hem trouwens niets anders maar toch blijft het verbazen. Wat de fotograaf ons toont zijn niet de obligate beelden van suikerplantages, Amerikaanse luxeauto”s uit de jaren vijftig, rum drinkende mannen of sigaren rollende vrouwen. Hij gaat op een veel subtielere manier te werk. De luxewagens zijn wel aanwezig maar, bijvoorbeeld, in een soort open hangar waar bij de ingang een man op zijn iPad zit te tokkelen naast een grote reeks quasi “expressionistisch geborstelde” schilderijen die allemaal zo’n typische wagen tot onderwerp hebben.

Ook niet los van de Amerikaanse tradities is een foto van enkele jonge meisjes die in een wit-geel jurkje, langs een spoor, oefenen als majorettes maar wel eventjes bewust en wat spottend zich door de lens “gepakt” weten. Hun kleedjes zijn weliswaar wat povertjes ineen geknutseld maar ze zullen straks misschien wel de vedetten zijn en een droom, of die van hun ouders. waar trachten te maken.

Een andere, maar verstilde, foto werd genomen aan de balie van een bankkantoor waar vier personen naast elkaar en ruggelings gezien hun zaken regelen met boven hen, aan de muur, een portret van Che Guevara. En zo kunnen we doorgaan want die mix van verleden en toch wellicht al nieuwe morgen vinden we in bijna alle foto’s. Trefzeker met veel zin voor beeldcompositie, gevoel voor kleur en een kritische attitude ten opzichte van zijn onderwerp, zo ervaart men in deze fotoreeks de topfotograaf die elk onderwerp en iedere situatie vanuit een persoonlijke visie benadert en die ook op de toeschouwer weet over te brengen. Cuba is weer een mijlpaal gebleken in De Keyzers curriculum.

Lannoo maakte er een uiterst verzorgd boek bij.