CDU-kopstuk Wolfgang Schäuble: ‘Macron heeft gelijk: we moeten meer doen en minder praten’

Duits minister van Financiën Wolfgang Schäuble (CDU) noemt de plannen van de nieuwe Franse president Macron onrealistisch. Toch wil ook hij meer investeren in Europa.

De nieuwe Franse president Emmanuel Macron komt deze week naar Berlijn om het over vernieuwde Frans-Duitse relaties te hebben. Is Frankrijk voor de Duitse regering een machtige medestander of juist een tegenstander in Europa?

WOLFGANG SCHÄUBLE: Macron is net als kanselier Merkel en ikzelf voor een sterk Europa. Het raakte mij dat hij na zijn verkiezingsoverwinning het podium voor het Louvre besteeg op de tonen van het Europese volkslied. Dat was erg symbolisch. Macron is ongetwijfeld onze medestander.

Maar Macron wil ook veranderingen in Europa en Duitsland. En vooral: hij wil dat de Duitse regering meer geld voor Europa ter beschikking stelt. Zult u aan zijn wens tegemoetkomen?

SCHÄUBLE: Macron wil eerst en vooral veranderingen in Frankrijk, en daar steunen we hem in. Het getuigt van moed dat hij een pro-Europese hervormingspolitiek bepleit, tegen de opvatting van een groot deel van de socialisten in. Nu moet Macron zorgen dat hij in het parlement een meerderheid vindt voor zijn voorstel om de arbeidsmarkt te hervormen. Wij hopen allemaal voor hem dat hij daarin slaagt.

SPD-voorzitter Martin Schulz vindt steunbetuigingen niet genoeg. Hij pleit voor doorgedreven steun aan Macron en vindt Angela Merkel op dat vlak veel te terughoudend.

SCHÄUBLE: Willen we een sterker Europa, dan moet elk land eerst zelf sterker worden. Dat geldt voor Italië en Frankrijk, maar ook voor Duitsland. Pas daarna moeten we in Europa praten over hoe we beter kunnen samenleven. Je kunt de Franse president ook niet zomaar voor je verkiezingskar spannen. Daar hebben de Frans-Duitse relaties geen baat bij. Bondskanselier Merkel heeft daar heel correct op gereageerd: respectvol en discreet.

Vicekanselier Sigmar Gabriel vindt dat u veel te voorzichtig staat tegenover de plannen voor een Europees investeringsoffensief.

SCHÄUBLE: De nieuwe minister van Buitenlandse Zaken blijkt nu ineens veel meer ideeën te hebben om investeringen aan te trekken dan toen hij zelf minister van Economie was en niet echt iets wezenlijks gerealiseerd heeft. Wij staan faciliteiten om investeringen aan te trekken niet in de weg. Macron heeft gelijk: we moeten meer doen en minder praten.

Macron doelt vooral op het overschot op de Duitse handelsbalans wat hij ‘onverdraaglijk’ vindt. Net zoals Amerikaans president Trump en internationale organisaties zoals het IMF wil hij dat overschotten beperkt worden. Geeft u toe aan die druk?

SCHÄUBLE: Ik wil van Macron en het IMF wel eens horen hoe ik dat zou moeten aanpakken. Het IMF bleef heel lang aandringen op meer openbare investeringen. En daar hebben we zo hard op ingezet dat we het vele geld niet kunnen uitgeven.

Veel drukte om niets dus.

SCHÄUBLE: Het klopt wel dat het overschot op de Duitse handelsbalans met iets meer dan acht procent van het bruto binnenlands product te hoog is. Het zal de komende jaren dalen, die trend is al merkbaar en dat is ook goed zo. Wie kritiek op ons heeft, moet zich ook de vraag stellen hoe het komt dat onze export zo sterk geworden is.

En?

SCHÄUBLE: Het is niet de politiek die voor het overschot heeft gezorgd, maar wel de sterke concurrentiepositie van de Duitse economie en het feit dat we deel uitmaken van een muntunie. De voorzitter van de Europese Centrale Bank heeft gekozen voor een beleid van lage rentes en oogst daar internationaal veel bijval mee, van het IMF tot Macron. Alleen is daardoor ook de wisselkoers van de euro gedaald. Op de wereldmarkten maakt dat Duitse producten nog eens goedkoper en dus aantrekkelijker. Zonder de euro zouden de Duitse overschotten waarschijnlijk maar half zo hoog zijn.

U bedoelt dat de schuld bij de anderen ligt. De Duitse regering kan er niets aan doen.

SCHÄUBLE: Dat wil ik niet zeggen, maar het loont de moeite om de echte oorzaken te bekijken. Om het handelsoverschot binnen de perken te houden, zouden we in Duitsland bijvoorbeeld de belastingen kunnen verlagen. Wie is daar tegen? De SPD. We zouden ook meer privé-investeringen kunnen aantrekken voor openbare infrastructuuropdrachten zoals wegenbouw. Maar ook daar zijn de sociaaldemocraten tegen, hoewel ze die overschotten met evenveel woorden aanklagen als anderen in het buitenland. Bovendien zorgt de positieve economische situatie voor flinke loonsverhogingen, stijgende rentes en een sterke arbeidsmarkt.

Daarom wil Macron dat Duitsland een deel van zijn overschotten naar Zuid-Europa doorsluist. En Duitsland moet inzien dat Europa en de eenheidsmunt niet kunnen bestaan zonder een transferunie. Klopt dat?

SCHÄUBLE: Om een unie met verschillende sterke staten bijeen te houden, moet er een evenwicht zijn. Dat vindt in de EU bijvoorbeeld zijn weerslag in de begroting en in de hulpprogramma’s. De Europese Unie kent nettobetalers en netto-ontvangers. Als de sterkeren de zwakkeren niet helpen, is een gemeenschap onmogelijk. Hoe ver de transfers gaan en hoeveel herverdeeld moet worden: in een democratie beslist de soevereine leider daarover.

De nieuwe Franse president wil daarom de Europese instellingen versterken en bijvoorbeeld een Europese minister van Financiën inzetten. Bent u daar voor?

SCHÄUBLE: Zeker, ik heb dat zelf ook nog geopperd. Maar een Europees minister van Financiën moet ook de bevoegdheden van een minister van Financiën hebben. Anders heeft het geen zin.

Welke bevoegdheden precies?

SCHÄUBLE: Hij heeft bijvoorbeeld een eigen begroting nodig, zoals zelfs Merkel ooit heeft aangegeven. En dan moet hij natuurlijk kunnen doordrukken dat de Europese budgetteringsregels nageleefd worden. Alleen is voor zo’n verstrekkende verandering een wijziging van de Europese verdragen nodig. En daar is in Europa momenteel weinig draagkracht voor.

Wat kan Europa doen voor een geslaagde integratie?

SCHÄUBLE: Ik vind dat we realistische stappen moeten zetten voor gemeenschappelijke Europese initiatieven. We moeten de investeringsoffensieven tot een goed einde brengen, de digitale en energie-unie realiseren, werk maken van een gezamenlijke defensie.

Er is ook een voorstel om een Europees bewapeningsfonds in het leven te roepen.

SCHÄUBLE: Daar sta ik achter. Maar dan moet men ook bereid zijn om de aankoopprojecten daarvoor samen te plannen en te realiseren. Ik zou het ook goed vinden dat we het Europees stabiliteitsmechanisme (ESM) dat we voor de Europese crisislanden opgericht hebben, verder ontwikkelen.

Hoe genereus zult u zijn als Frankrijk ook in de toekomst de doelstellingen van het Europees stabiliteitspact niet haalt?

SCHÄUBLE: Eerst en vooral vertrouw ik erop dat de nieuwe Franse president zijn belofte waarmaakt en verdere tekorten inperkt. Frankrijk staat op de rand van de grens van drie procent, dus dat kan.

En indien niet?

SCHÄUBLE: Dan is het mijn taak niet om genereus te blijven. Het is de taak van de Europese Commissie om de begrotingsregels uit te leggen. Zij waakt over het stabiliteitspact en heeft daarbij een behoorlijke beslissingsvrijheid, die ze de voorbije jaren ook herhaaldelijk gebruikt heeft.

Die hebt u in Brussel fel bekritiseerd.

SCHÄUBLE: Hoe komt u daarbij? De Duitse regering noch ik hebben ooit bezwaar gemaakt tegen de manier waarop de Commissie met tekorten van landen zoals Frankrijk omspringt.

En toch houdt heel Europa u verantwoordelijk voor de strenge besparingskoers. Ontkent u dat u zich aan de strikte naleving van de Europese begrotingsregels houdt?

SCHÄUBLE: Afspraken zijn er om te worden nageleefd. Als we constant afzien van beloftes en beslissingen nemen die we niet realiseren, wordt het wantrouwen in Europa alleen maar groter.

Dat klinkt alsof u ook in de volgende legislatuur weer minister van Financiën wil worden. Zo kan u met Frankrijk onderhandelen over de hervorming van de Europese munt.

SCHÄUBLE: Macron onderhandelt met Angela Merkel, niet met de minister van Financiën. En wat mezelf betreft: ik zet alles op alles opdat Merkel bondskanselier blijft.

© Der Spiegel