Carles Puigdemont terug in België: ‘Nationalisme is een gevaar voor Europa’

Carles Puigdemont © Getty Images

Nu hij terug in België is, praat de voormalige Catalaanse minister-president Carles Puigdemont over zijn periode in Duitse gevangenschap en de toekomst van zijn onafhankelijkheidsbeweging. ‘Onze beweging heeft geen leider nodig.’

Carles Puigdemont werd in de herfst van 2017 plots wereldberoemd: als minister-president van Catalonië liet hij een referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië organiseren, ondanks een grondwettelijk verbod. Hij werd beschuldigd van ‘rebellie’, waarna hij de wijk nam naar België. Een halfjaar later werd hij, nadat er een Europees aanhoudingsbevel tegen hem was uitgevaardigd, opgepakt bij de Noord-Duitse grens en enkele dagen opgesloten in de gevangenis. Inmiddels verblijft hij weer in ons land, vanwaar hij de strijd om de onafhankelijkheid wil blijven voeren.

U hebt vier dagen in een Duitse gevangenis doorbracht. Hoe hebt u die tijd beleefd?

Carles Puigdemont: Het kan misschien verrassend klinken, maar het was een verrijkende ervaring, zowel op menselijk als op politiek vlak. Ik heb in Duitsland geen onaangename ontmoetingen gehad. Iedereen was respectvol en beleefd, zelfs mensen die mijn mening niet deelden.

Ik heb mijn persoonlijke vrijheid alleen gebruikt om mijn politieke doel na te streven

Daarmee wilt u allicht zeggen dat het in Spanje anders is, terwijl dat land toch ook een rechtsstaat is.

Puigdemont: Helaas is het daar anders. Het Spaanse rechtssysteem heeft meer tekortkomingen. Een voorbeeld: de rechter die over mijn beroep moet beslissen, was vroeger senator voor de conservatieve Volkspartij. Zo iemand kunnen wij toch niet vertrouwen? Oké, wij kunnen wel naar het Europese Hof stappen, maar in afwachting van een uitspraak die je in het gelijk stelt mag je wel vele jaren in de gevangenis zitten.

Waarom bent u naar België teruggekeerd?

Puigdemont: Wij hebben besloten dat het voor onze zaak het nuttigste is om ons hoofdkwartier in de Europese hoofdstad te vestigen. Niets van wat ik sinds de vorige herfst doe, doe ik voor mezelf. Ik word geleid door mijn verantwoordelijkheidsgevoel voor Catalonië.

U bent uw verantwoordelijkheid wel ontlopen door naar het buitenland te vluchten.

Puigdemont: Als ik uit persoonlijke drijfveren had gehandeld, was ik ondergedoken. Ik heb mijn persoonlijke vrijheid alleen gebruikt om mijn politieke doel na te streven. Ik ben naar Denemarken, Zwitserland en Finland gereisd om er te gaan spreken. Dat zal ik blijven doen.

Veel van uw medestanders zitten in de gevangenis. U bent dankzij uw vlucht een vrij man.

Puigdemont: Dat vind ik niet prettig, maar ik bevind me ook niet graag in ballingschap. Ik heb, zoals anderen binnen onze beweging, het land verlaten omdat er geen volledig vrijheid van meningsuiting was en we geen garanties hadden op een correct proces.

U bent erin geslaagd de Catalaanse kwestie in de hele wereld bekend te maken. Maakt u dat trots?

Puigdemont: Dat is niet mijn verdienste. Er zijn twee fenomenen samengekomen: de sterke mobilisering van burgers en de nieuwe informatietechnologie. Wat enkele decennia geleden in het verborgene zou zijn gebleven, wordt nu overal ter wereld tegelijk uitgezonden.

U bent het gezicht van Catalonië in de wereld. Bevalt u dat?

Puigdemont: Helemaal niet. Ik wil dat ook niet zijn, en het zou ook geen recht doen aan de Catalaanse beweging. We hebben geen leider nodig en ook geen martelaar. Ik leid een teruggetrokken leven.

Ik heb altijd een onafhankelijk Catalonië gewild, maar dan als resultaat van een democratisch proces

Ondanks uw werk krijgt het idee van een onafhankelijke republiek Catalonië tot dusver weinig sympathie in de Europese Unie.

Puigdemont: Dat heeft me niet verbaasd. Ik heb er altijd voor gewaarschuwd dat niemand ons zou erkennen. Wat mij vooral diep heeft ontgoocheld, was de stilte na het politiegeweld op de dag van het referendum.

Door dat referendum te organiseren, hebt u de Spaanse grondwet overtreden.

Puigdemont: Ik heb de grondwet niet overtreden. Het Grondwettelijk Hof heeft in 2010 de grondwet overtreden toen het zich tegen ons autonome Catalaanse statuut keerde, hoewel dat in 2006 door 74 procent van de bevolking goedgekeurd was.

Hoe kan het Grondwettelijk Hof de grondwet overtreden?

Puigdemont: Uiteraard kan dat, niet het minst omdat de rechters hun post aan politici te danken hebben. Overigens: de Spaanse Grondwet verbiedt nergens een referendum.

Hoe bent u een strijder voor de Catalaanse zaak geworden?

Puigdemont: Ik was dertien toen Franco stierf. Zijn dood viel samen met mijn volwassenwording. Tijdens de dictatuur kon men zijn mening sowieso niet vrij uiten. In plaats van te klagen, kon ik iets doen voor mijn geboorteland Catalonië.

Hebt u altijd een onafhankelijke staat gewild?

Puigdemont: Ik was nooit en ben ook nu niet voor een harde breuk. Ik heb altijd een onafhankelijk Catalonië gewild, maar dan als resultaat van een democratisch proces, en zonder geweld.

Waarom? Nationalisme is een ideologie van de negentiende eeuw.

Puigdemont: Wij hebben het nooit over nationalisme, we hebben het over soevereiniteit. In Catalonië hebben we het niet over een klassieke onafhankelijkheidsstrijd. Als het ons doel was om een nieuwe natiestaat te stichten, hadden we dat veel eerder kunnen doen. Nationalisme is een gevaar voor Europa.

Uiteindelijk wilt u een eigen staat: dat is nationalisme.

Puigdemont: Wij willen een onafhankelijke staat in de vorm van een republiek. En wij geloven in een Europese identiteit. De meerderheid van de Catalanen zou ermee akkoord gaan als je ze zelfbestuur en een Europees paspoort zou geven.

De meerderheid van de Catalanen zou ermee akkoord gaan als je ze zelfbestuur en een Europees paspoort zou geven

Als autonome regio heeft Catalonië nu al verregaande bevoegdheden. Waarom wilt u eigenlijk nog onafhankelijk worden?

Puigdemont: De autonomie van de Spaanse regio’s is puur administratief. En wij Catalanen moeten, net als de Basken, begrijpen dat wij de Spaanse staat niet kunnen veranderen.

U beweert te spreken in naam van de Catalanen, maar minstens de helft van hen wil bij Spanje blijven.

Puigdemont: Minstens de helft heeft bij regionale verkiezingen gestemd voor partijen die voor de onafhankelijkheid strijden.

Heeft die strijd de mensen en families niet uit elkaar gedreven?

Puigdemont: Evengoed kun je zeggen dat de eenheid van Spanje ons uit elkaar drijft. Wij zouden de democratie geen dienst bewijzen als we problemen zouden verzwijgen, alleen om het conflict uit de weg te gaan. Het probleem is dat er geen mechanisme bestaat om het op te lossen. In een democratie zijn de urnen het enige geldige werktuig.

De nieuwe, socialistische premier Pedro Sánchez heeft de gesprekken met Barcelona weer opgestart. Is hij niet de beste kans op een oplossing?

Puigdemont: Ook Sánchez heeft in de senaat gestemd voor het onder curatele plaatsen van Catalonië. Er is maar één partij in Spanje die ervoor pleit een bindend referendum in Catalonië te organiseren, en dat is het linkse Podemos. Maar het is waar: met deze socialistische regering waait er wel een andere wind.

Dit artikel verschijnt woensdag 22 augustus in Knack.

Partner Content