Rudi Rotthier

Canada bouwt ‘dam van de toekomst’

Het wordt het duurste project uit de geschiedenis van de Canadese provincie British Columbia, een dam waarvan de kostprijs begroot is op ongeveer 6 miljard euro, en die niet-vervuilende, goedkope elektriciteitsvoorziening voor de komende decennia moet veiligstellen. Ondanks tegenkanting en talloze bezwaren zette de regering deze week het licht op groen.

Elke zaterdag brengt Rudi Rotthier, onze correspondent in Canada en de VS, u een achtergrondverhaal vanuit de stad of streek waar hij op dat moment resideert.

De dam, Dam C, zal de Peace River afspannen, niet zover van Dawson Creek, en moet tegen 2023 in werking zijn. Via de dam zal 8 procent van de elektriciteit van de provincie opgewekt worden, 22 procent van het extragebruik van de komende decennia, alles samen goed voor 450.000 huishoudens. De dam stelt British Columbia in staat 90 procent van de elektriciteit uit water te halen.

De liberale regering in de provincie (de Canadese liberalen zijn eerder centrumlinks) belooft goedkope en groene stroom, in een provincie die al een kleine ecologische voetafdruk heeft en die de voetafdruk nog kleiner wil maken. Dat was dan ook de boodschap die de premier van de provincie, Christy Clark, dinsdag bij de officiële goedkeuring van het project aan haar 4,5 miljoen inwoners wilde verstrekken: dit wordt de dam van de toekomst, die “lang na mijn politieke leven, mensen in staat zal stellen welvaart en kansen te creëren”. Haar minister van Energie, Bill Bennett, noemde het “het laatste project van zijn soort”. Niet omdat hij gelooft dat er geen behoefte meer zal zijn aan waterenergie, maar omdat zelfs in Canada en in deze provincie de mogelijkheden om een stuwmeer van ongeveer 55 vierkante kilometer te creëren niet eindeloos zijn.

Christy Clark, premier van British Columbia
Christy Clark, premier van British Columbia© Reuters

De discussie over het project loopt al vele jaren, over regeringen heen, met al naargelang de verhoudingen en de wetenschappelijke rapporten wisselende posities. De liberalen waren ooit tegen de dam gekant, een deel van de huidige oppositie dat momenteel tegen is, was ooit voor.

Distels

Maar die lange aanloop heeft ook opheldering gebracht. Alternatieven zoals thermische energie zijn overwogen en als te duur, of niet betrouwbaar genoeg verworpen, ook al hebben zij het voordeel dat ze de natuur minder verstoren. Er werd afgewogen of meer kleine centrales efficiënter waren dan dat ene stuwmeer (neen, volgens de onderzoekers). De staatsenergiemaatschappij BC Hydro kon uitleggen hoe intussen met minder water meer energie kan worden opgewekt. Hoe de kosten vrij snel worden terugverdiend, en hoe stabiel laag de elektriciteitsprijzen de komende decennia zullen zijn, ook al komt er op korte termijn een stijging (naar Belgische normen is de elektriciteit ook met die stijging spotgoedkoop). Rapporten brachten in kaart welke mensen en welke dieren, welke ecosystemen door het stuwmeer bedreigd worden en wat er misschien in de plaats komt. Men kon het niet zo rooskleurige lot van de bull trout (een type forel), van de kastanjezanger, en van een bedreigde unieke distel afwegen aan prognoses over banen. Er werd ook geargumenteerd dat men beter, ook ten koste van forel en distel, het gebied kon gebruiken voor landbouw, nu Californië wegens aanhoudende droogte misschien niet langer de voedselproducent van de regio blijft. Er werd onderzocht hoe de ratingsbureaus zouden reageren op de lening voor de 8,8 miljard Canadese dollar kostende dam. Er werd in het budget 350 miljoen euro opgenomen voor onvoorziene tegenvallers. Er werd al onderhandeld met bewoners en First Nations, met enkele First Nations werd al een overeenkomst afgesloten.

Peace River
Peace River© /

Niet dat het project nu meteen alom op gejuich wordt onthaald. Er zijn al processen aangespannen door milieuorganisaties, landeigenaars en First Nations, die heilige plaatsen, en vis- en jachtgronden dreigen te verliezen. Milieubeweging en First Nations zijn in British Columbia hardnekkig. Ze hebben de voorbije weken olieboringen en pijplijnen weten te verhinderen.

Cijfermateriaal

Aan regeringszijde (en ook in de pers, en zelfs bij een deel van de oppositie) overheerst het optimisme van de brede borstel. Het bestuur van British Columbia, in Canada toch al de provincie van milieubewustzijn, weed en alternatief skiën, heeft de indruk dat er, weliswaar tegen een prijs, een basis wordt gelegd voor de komende honderd jaar.

En dan valt op, als verschillend met België, hoe relatief helder het debat gevoerd wordt. Wat de dam kost voor de belastingbetaler, wie en hoe betaalt, en hoeveel men uiteindelijk bespaart op de elektriciteitsrekening. Hoe de bevolking zal evolueren, hoeveel migranten er verwacht worden, hoeveel de elektriciteitsconsumptie toeneemt. Over al die onderwerpen zijn er studies die tot vrij algemeen aanvaarde conclusies leiden, met cijfermateriaal dat geregeld bijgewerkt wordt.

Bull trout, de bedreigde forel
Bull trout, de bedreigde forel© Wikipedia

De voor- en nadelen zijn duidelijk. Een mooie vallei zal om zeep zijn (maar dat is ze ten dele al, want hogerop staan er al twee, oude, kleinere dammen, A en B), en er komt, als we Hydro BC volgen, een niet onaantrekkelijk stuwmeer voor in de plaats, lang en smal. Landbouwgrond en jachtgrond gaan verloren. In ruil komt er energie. Het kost veel geld, maar het brengt dat geld weer op.

Verkeersreferendum

Ook op andere terreinen geldt in Canada die vrij heldere band tussen politieke besluitvorming, belasting en resultaat. Zo wordt in dezelfde provincie British Columbia in mei volgend jaar een referendum georganiseerd over het vervoer. De keuze is: niets veranderen (onder verstaan, als je voor die optie stemt, moet je niet klagen over de files), of gedurende tien jaar 0,5 procent belasting extra betalen en daarmee een grootschalig plan om openbaar vervoer en wegennet te verbeteren helpen financieren. De 0,5 procent levert 250 miljoen dollar per jaar op, of meer dan 2,5 miljard over 10 jaar, in de veronderstelling dat de economie en de bevolking groeien.

De overheid organiseert het referendum maar geeft geen subsidies aan de twee kampen, die hun campagne moeten financieren. Minstens 50 procent van de stemgerechtigden moet deelnemen om een geldig uitspraak te krijgen.

In de buurprovincie Alberta, waar de olie regeert en waar het milieubewustzijn veel minder prominent aanwezig is (om niet te zeggen grotendeels afwezig), zijn lage belastingen wat de opeenvolgende conservatieve regeringen de bevolking voorschotelen. De regering heeft er de provinciale btw afgeschaft. Onder de nationale btw van 5 procent kan men niet uit, die geldt in heel Canada. Maar de provinciale btw, die bijvoorbeeld in Québec boven 9 procent uitstijgt, is in Alberta afgeschaft. Dat kon omdat de petroleumwinning zoveel opleverde. Maar nu de olieprijs in mekaar stort, kampt Alberta met een groeiend deficit, en moet er ofwel zwaar in het overheidsapparaat worden gesneden, ofwel een provinciale taks worden ingevoerd. Het ziet ernaar uit dat er op het personeel zal worden bespaard.

Overlopers, weglopers

Het Canadese systeem is rechtlijniger dan het Belgische, ook al omdat het technisch anders in mekaar zit. Zoals in Groot-Brittannië krijgt de kandidaat met de meeste stemmen de zetel. Als er vele kandidaten zijn, kan men een zetel winnen met 25 procent van de stemmen. Doorgaans heeft één partij in de provincie de absolute meerderheid in zetels (soms ook in stemmen), en die voert dan relatief rechttoe rechtaan het programma uit dat ze aan de kiezers heeft voorgelegd.

Afwijkingen (op belangrijke punten) worden niet gepikt, zelfs niet onder druk van de omstandigheden. Zo had de huidige premier van Manitoba tijdens zijn campagne beloofd dat hij de provinciale belastingen niet zou verhogen. Het was zo becijferd, had hij gezegd, het was niet nodig. Even later liepen de overheidskosten op, en heeft hij toch de belastingen opgetrokken. Dat leidde tot een paleisrevolutie. Het beste deel van zijn regering is opgestapt. Zijn leiderschap wordt aangevochten, leden verlaten bij bosjes de partij. (in Alberta is de oppositie overgestapt naar de meerderheid, maar dat is weer een ander verhaal, waar de kiezers ook niet blij over zijn).

Roland Willson, chef van de  West Moberly First Nation, een van de tegenstanders van de dam
Roland Willson, chef van de West Moberly First Nation, een van de tegenstanders van de dam© /

Terug naar de dam.

Canada en België zijn onvergelijkbare entiteiten. Canada is zo immens dat het relatief veel meer moet uitgeven aan infrastructuur. Dat doet het land dan ook. In de kou moet je plannen maken. Dat doet het land dan ook. België heeft niet, zoals Québec en British Columbia, de mogelijkheid om stuwmeren in te planten en met gratis water goedkope elektriciteit te produceren. Maar toch.

Niemand, schrijft de Vancouver Sun in een editoriaal, ontkent de problemen met de dam. Een woordvoerder van een First Nation noemde het project “dom en gedoemd”. Het verzet zal groot zijn. Maar deze dam geeft ons een toekomst, in de zin dat ze gedurende honderd jaar groene stroom oplevert, en dat we in tussentijd kunnen zoeken naar minder ingrijpende alternatieven, “zon, wind, thermisch, en (niet afgedamd) stromend water”.

Het is eens iets anders dan praten over in welk buitenland er nog stroom te halen valt.

Door Rudi Rotthier vanuit Vancouver, Canada

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content