‘België moest zich schamen voor Soedanese identificatiemissie’

Een van de detentiekampen vluchtelingen nabij Tripoli in Libië © Reuters
Kamiel Vermeylen

Naast België sluiten ook andere Europese lidstaten deals af met bedenkelijke regimes in Afrika. En wat doet de Europese Unie? ‘Elke vrouw die de oostelijke migratieroute tot in Libië heeft afgelegd is minstens een tot drie keer verkracht’, zegt Koert Debeuf, directeur van het Tahrir Institute for Middle East Policy Europe.

Afgelopen week ontstond er commotie over de Soedanse Identificatiemissie die momenteel in België plaatsvindt. Nadat er bij politieacties in het Maximiliaanpark en het Noordstation in Brussel een hondertal vermoedelijke Soedanezen werden opgepakt, kwamen er enkel Soedanese gezanten op uitnodiging naar België om de gedetineerden te identificeren.

Volgens Koert Debeuf, Directeur van het Tahrir Institute for Middle East Policy Europe, een niet te verantwoorden manoeuvre. ‘De gezanten zijn geheime agenten van een misdadig regime, waarvan de President door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag voor genocide wordt vervolgd.’

Francken pareerde de kritiek door er op te wijzen dat ook andere landen deals sluiten met Afrikaanse landen in het kader van de migratiepolitiek.

Maar welke stappen ondernemen andere landen? En is er eigenlijk wel een doordacht gemeenschappelijk beleid? We vroegen het aan Debeuf.

Meneer Debeuf, staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken zei dat ook Frankrijk een identificatiemissie is samenwerking met Soedan heeft uitgevoerd. Zijn er zo nog andere Europese landen?

DEBEUF: ‘De Soedanese identificatiemissie in Frankrijk was niet echt vergelijkbaar met diegene die momenteel in België bezig is. Frankrijk werkte samen met de Soedanese ambassade in Parijs, maar liet niemand uit Soedan overkomen.

Italië heeft vorig jaar wel een gelijkaardige missie georganiseerd, waarbij uiteindelijk 38 mensen werden teruggezonden naar Soedan. Momenteel zijn er vijf rechtszaken lopende bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens omdat de identificatieprocedures door de Soedanezen niet juist zou zijn verlopen.’

In welke mate werkt de Europese Unie samen met Afrikaanse landen om migratie te beperken?

DEBEUF: ‘De Europese Unie (EU) heeft een soort van afsprakenkader gemaakt met heel wat Afrikaanse landen die betrokken zijn bij de migratieproblematiek. Op zich is dat een relatief recent fenomeen. Toen de migratieproblematiek in 2015 haar hoogtepunt bereikte, is men in volle paniek migratiegerelateerde akkoorden beginnen sluiten met Afrikaanse landen.

Die afspraken werden gemaakt in Valletta, de hoofdstad van Malta, waar de Europese lidstaten in 2015 het Khartoem-akkoord gesloten, genoemd naar de Soedanese hoofdstad. Hoofddoel was natuurlijk om de irreguliere migratie tegen te gaan door enerzijds terugkeerbeleid, om de terugkerende migranten beter op te vangen en om grenscontroles in tal van Afrikaanse landen te organiseren. Maar met welke landen de EU afspraken maakte, speelde in Brussel blijkbaar minder een rol.

Een land in burgeroorlog, zonder regering en met 500.000 migranten waar Islamitische Staat opnieuw de rug recht: dat resulteert in totale chaos.

Koert Debeuf

Bovendien werd er in Europa een New Emergency Trust Fund for Africa (NETFA) opgericht met als officieel doel de ontwikkeling in Afrika versneld op gang te brengen. Via dat fonds werd er vooral geïnvesteerd omdat er veel vluchtelingen vandaan kwamen. We spreken dan over Niger, Somalië, Tsjaad, Soedan en Eritrea. Dat geldt werd hoofdzakelijk gebruikt om de levensomstandigheden van de lokale bevolking en de vluchtelingen te verbeteren.’

En in Soedan gaat het danig mis

?

DEBEUF: ‘Onder andere. De Europese Unie heeft bijvoorbeeld in maart 2016 binnen het kader van NEFTA beslist om honderd miljoen euro aan Soedan te schenken om het land met verdere ontwikkeling te ondersteunen. Ik heb geen zicht op de manier waarop die honderd miljoen precies is besteed, maar ik twijfel eraan of dat wel helemaal koosjer is gebeurd. Ik heb lang genoeg in Egypte gewoond om te zien hoe het geld vaak voor andere doeleinden wordt ingezet. De controle is daarop in ieder geval erg moeilijk.

Maar het bleef niet bij die honderd miljoen. Weer met het NEFTA-fonds werd er 15 miljoen euro besteed aan Development and Protection Programm for Refugees and Host Communities in Oost-Soedan en hoofdstad Khartoem. Ook investeerde de Europese Unie 40 miljoen om de capaciteit te versterken van Afrikaanse landen die op de zogenaamde Oostelijke Migratieroute liggen.

Zoals steeds klinken de titels van de akkoorden en missies van de Europese Unie erg goed. Maar in de praktijk is het een heel ander verhaal. Die vijftien en veertig miljoen euro worden gebruikt om de grenzen tussen bijvoorbeeld Soedan en Libië of Soedan en Eritrea te bewaken. Die bewakingsopdrachten worden echter uitgevoerd door de zogenaamde Rapid Support Forces.’

En die hebben boter op het hoofd?

DEBEUF: ‘Inderdaad. De Rapid Support Forces maakten vroeger deel uit van de Janjaweed-militie die voor een stuk geïntegreerd is in de geheime dienst van Soedan en mede verantwoordelijk is voor de genocide. De militie onderhield nauwe banden met de President Omar al-Bashir, die door het Internationaal Strafhof in Den Haag wordt vervolgd voor deze genocide.

roeger konden we eigenlijk vrij tot zeer exact bepalen hoeveel mensen er omkwamen bij hun overtocht over de Middellandse Zee. Maar vandaag hebben we geen flauw benul hoeveel mensen er daadwerkelijk sterven in de woestijn.

Koert Debeuf

Eritrese vluchtelingenexperten vertellen me dat vluchtelingen aan de grens worden tegengehouden en vervolgens gemarteld. Op die manier willen de milities de families chanteren om hen geld op te sturen. De reputatie van deze groepering is abominabel, maar toch krijgt ze financiële steun van de Europese Unie.’

En is Soedan het enige land waarmee zulke deals worden gemaakt?

DEBEUF: ‘Nee, hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor Libië. Italië heeft een afspraak gemaakt met de Al-Amumilitie. Die is gespecialiseerd in mensensmokkel en in oliesmokkel. Indien de militie zou ophouden met de mensensmokkel, zou Italië een oogje toeknijpen voor haar andere activiteiten.

In Libië komen de vluchtelingen terecht in detentiecentra waar ze wachten op de omzetting van het terugkeerbeleid. Probleem is echter dat die detentiecentra de facto gevangenissen zijn die geleid en bewaakt worden door criminele milities. Als je daar wil vrijkomen, moet je 2000 dollar betalen. Maar in feite wordt je gewoon doorverkocht aan andere milities die op hun beurt meer geld proberen af te troggelen. Het is een straatje zonder einde.

Dat terugkeerbeleid in Libië is in de praktijk ook enorm moeilijk omdat er geen ambassades meer aanwezig zijn in het land. De Europese Unie probeert samen met de Internationale Organisatie voor Migratie de mensen wel te overtuigen om terug te keren, maar dat is bijzonder moeilijk. Momenteel zijn er 7.000 mensen naar Libië teruggekeerd, terwijl er in het land tussen de 300.000 en de 500.000 migranten vastzitten.

Een man geeft migranten eten in een van de detentiekampen nabij Tripoli in Libië
Een man geeft migranten eten in een van de detentiekampen nabij Tripoli in Libië© Belga

Reken daarbij dat Islamitische Staat zich, na de verliezen in Syrië en Irak, aan het hergroeperen is in Libië. Daar hoopt men opnieuw een kalifaat uit de grond te stampen. Dat is dus een erg explosieve situatie. Een land in burgeroorlog, zonder regering en met 500.000 migranten waar Islamitische Staat opnieuw de rug recht: dat resulteert in totale chaos. Uiteindelijk zullen de migranten wel een andere manier vinden om naar de Europese Unie te komen. De angst is simpelweg te groot. Elke vrouw die de oostelijke migratieroute tot in Libië heeft afgelegd is minstens een tot drie keer verkracht.’

Kan of wil de Europese Unie niets doen aan die problematiek?

DEBEUF: ‘Enerzijds begrijp ik volledig dat er iets moet gebeuren en dat grenzen strenger bewaakt moeten worden. Maar de manier waarop de Europese Unie en de lidstaten het aanpakken, is bijzonder cynisch. Ten eerste bedraagt de omzet van de mensensmokkel richting Europese Unie om en bij de zes miljard euro. Dan weet je in de eerste plaats al dat enkele tientallen miljoenen niet veel zoden aan de dijk zullen brengen. Bovendien zullen de milities wel migranten aan de grenzen tegenhouden, maar dat gebeurt wel ten koste van elke vorm van menswaardigheid.

Er moet dringend een eendrachtig Europees buitenlands beleid komen. Dat is van enorm belang.

Bovendien is het een dubbeltje op zijn kant. Doordat de zee voor de vluchtelingen niet meer bereikbaar is, hebben we geen duidelijk overzicht meer van de migratieaantallen. Vroeger konden we eigenlijk vrij tot zeer exact bepalen hoeveel mensen er omkwamen bij hun overtocht over de Middellandse Zee. Maar vandaag hebben we geen flauw benul hoeveel mensen er daadwerkelijk sterven in de woestijn. Omdat Egypte momenteel de toegang tot de zee in het Noorden van het land blokkeert, is er een nieuwe route ontstaan van Caïro naar Libië door de woestijn. Hoeveel mensen er die doortocht overleven is onbekend.’

Welke alternatieven stelt u voor?

DEBEUF: ‘Ik denk dat het nieuwe stappenplan van de Ghassan Salame, de speciale VN-gezant voor Libië, zeker de goede richting uitgaat. Maar ik denk vooral dat de Europese Unie eindelijk maar eens snel en eendrachtig naar een gemeenschappelijke oplossing moet zoeken voor de hachelijke situatie waarin veel vluchtelingen verkeren. Migratie is natuurlijk een nationale bevoegdheid, wat wil zeggen dat de lidstaten onderling overeen moeten komen. Dat is momenteel allerminst het geval. Elke lidstaat denkt voornamelijk aan de eigen belangen en spelen die ook uit. De ene lidstaat blokkeert simpelweg het voorstel van de andere. Zo komen we nooit tot een oplossing.

Er moet dringend een eendrachtig Europees buitenlands beleid komen. Dat is van enorm belang. Hetzelfde is van toepassing op de identificatiemissies. Alle lidstaten ondertekenen hetzelfde verdrag bij het Internationale Strahof, en tegelijkertijd speelt iedereen soloslim.

Natuurlijk is niet alleen de Europese Unie verantwoordelijk voor de malaise in Libië. Ook Turkije en Qatar spelen een vuile rol. Zij hebben islamistische milities gesteund en bewapend die het verkozen parlement in Libië onderuit hebben gehaald. Maar indien de Europese Unie beide landen wil vermanen, zal ze ook op dat vlak met één stem moeten spreken.’

Even terug naar België. U bent nog steeds niet te spreken over de identificatiemissie van Soedanese afgevaardigden in België?

DEBEUF: ‘Absoluut niet. Ik ben en blijf fundamenteel tegen de Soedanese delegatie omdat het over geheime agenten van een misdadig regime gaat. Hiermee samenwerken op ons grondgebied van ik een rechtsstaat onwaardig. België moest zich schamen.

Er zijn twee manieren om met de huidige migratievraagstukken om te gaan. De eerste is de huidige aanpak, waarbij Staatssecretaris Francken, met de fanfare voorop, er voor zorgt dat niemand nog een weg op kan. Maar de andere aanpak, die zijn deugd al veel vaker heeft bewezen, is om in alle rust samen te zitten met de migranten om uit te pluizen hoe we de huidige problemen kunnen oplossen.

Begrijp me niet verkeerd. Als migranten zich illegaal op ons grondgebied bevinden, moeten we ze inderdaad kunnen terugsturen. Dat is nu eenmaal het beleid. Maar ik begrijp niet waarom Francken steeds opnieuw met beide benen vooruit het spel openlijk hard wil spelen. Asiel en Migratie los je niet op met een megafoon.’

Bedankt voor het gesprek.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content