Druk van de Europese Unie op Italië om vluchtelingen en migranten “hard aan te pakken” heeft geleid tot onrechtmatige uitzettingen en mishandelingen, zoals met elektrische schokken.
Dat schrijft Amnesty International in een rapport.
Het rapport is gebaseerd op uitvoerige interviews met 174 vluchtelingen en migranten, en kortere gesprekken met vele anderen, en wordt vandaag uitgebracht onder de titel Hotspot Italy: How EU’s flagship approach leads to violations of refugee and migrant rights.
Volgens het rapport ondermijnt de Europese ‘hotspot aanpak’, waarbij vluchtelingen en migranten op het punt van aankomst worden gescreend, het recht op asiel. Maar de problemen gaan verder dan dat, aldus Amnesty.
“In hun vastbeslotenheid om het doorreizen van vluchtelingen en migranten naar andere lidstaten te verminderen, hebben EU-leiders de Italiaanse autoriteiten tot de grens gedreven van wat legaal is – en erover”, zegt Matteo de Bellis, die het onderzoek naar de situatie in Italië voor Amnesty International coördineerde.
“Het resultaat is dat getraumatiseerde mensen, die aankomen in Italië na schrijnende tochten, gebrekkige beoordelingen moeten ondergaan, en in sommige gevallen schokkend misbruik door politieagenten en onrechtmatige uitzettingen.”
Gedwongen vingerafdrukken
De hotspot aanpak werd in 2015 ingevoerd om nieuwkomers in grenslanden van de EU, zoals Italië, te identificeren, daar vingerafdrukken te nemen, hun beschermingsnoden snel in kaart te brengen en dan óf hun asielaanvraag te behandelen, óf hen terug te sturen naar hun land van herkomst. In dat snel onderzoek moeten asielzoekers gescheiden worden van degenen die als illegale migranten teruggestuurd worden.
Bedoeling was om deze aanpak te combineren met een spreidingsplan waarbij asielzoekers snel naar andere EU-staten zouden verhuizen. “Maar deze solidariteitscomponent van de hotspot aanpak bleef grotendeels dode letter”, aldus Amnesty: er werden tot dusver slechts 1.200 mensen overgeplaatst vanuit Italië, terwijl 40.000 overplaatsingen waren toegezegd en “terwijl meer dan 150.000 mensen” dit jaar via de zee Italië bereikten.
De hotspot aanpak geeft een serie problemen.
Zo proberen sommige vluchtelingen te vermijden dat hun vingerafdrukken worden genomen. Ze willen asiel aanvragen in andere landen dan Italië, bijvoorbeeld, aldus Amnesty, omdat ze daar familieleden hebben. Als ze hun vingerafdrukken laten afnemen, bestaat onder Europese wetgeving het risico dat ze teruggestuurd worden naar Italië.
Maar, zo schrijft Amnesty, “onder druk van EU-regeringen en -instellingen heeft Italië dwingende praktijken ingesteld om vingerafdrukken te bekomen. Amnesty International ontving consistente verhalen dat willekeurige detentie, intimidatie en overmatige fysieke dwang werden gebruikt om nieuwaangekomen mannen, vrouwen en kinderen te dwingen om vingerafdrukken te geven”.
‘Tang op testikels’
Amnesty hoorde 24 getuigenissen over mishandeling, in 16 gevallen ging het om het toebrengen van slagen.
Een 25-jarige Eritrese vrouw beschreef hoe ze herhaaldelijk in het gezicht geslagen werd door een politieagent, tot ze toestemde om vingerafdrukken te geven.
In verschillende gevallen beweerden vluchtelingen en migranten ook dat ze elektrische schokken toegediend kregen met ‘stun guns’. Een 16-jarige jongen uit Darfoer beschreef het zo aan Amnesty: “Ze dienden me elektrische schokken toe met een stok, verschillende keren op mijn linkerbeen, toen op mijn rechterbeen, borst en buik. Ik was te zwak, kon me niet meer verzetten, en op dat moment namen ze mijn beide handen en zetten die op de machine.”
Een andere 16-jarige jongen en 27-jarige man beweerden dat politieagenten hen seksueel vernederden en hen pijn toebrachten aan de geslachtsdelen. De man vertelde Amnesty dat politieagenten in Catania hem sloegen en elektrische schokken toedienden vooraleer ze hem verplichtten zich uit te kleden en een drieledige tang op hem gebruikten: “Ik zat op een aluminium stoel, met een opening op het zitvlak. Ze hielden mijn schouders en benen vast, namen mijn testikels vast met de tang en trokken er tweemaal aan. Ik kan niet beschrijven hoe pijnlijk het was.”
Hoewel het gedrag van de meeste politieagenten professioneel blijft en het overgrote deel van de vingerafdrukken wordt afgenomen zonder incidenten, geven de bevindingen in dit rapport aanleiding tot ernstige bezorgdheid en wijzen ze op de nood aan een onafhankelijk onderzoek van de huidige praktijken.
Identificatieproces uitbesteed aan… Soedan
Volgens Amnesty faalt de hotspot aanpak ook op andere punten.
De ondervraging, op basis waarvan wordt beslist of personen asielzoekers zijn dan wel illegale migranten gebeurt volgens Amnesty op een moment dat mensen, vaak uitgeput en getraumatiseerd van hun reis en zonder toegang tot voldoende informatie of advies over asielprocedures, vragen moeten beantwoorden die mogelijk verregaande consequenties hebben voor hun toekomst.
Een 29-jarige Nigeriaanse vrouw vertelde: “Ik weet zelfs niet hoe we hier kwamen, ik moest huilen… Ik zag zoveel politieagenten, ik was bang… Mijn geest was ver weg, ik kon me zelfs de naam van mijn ouders niet herinneren.”
Op basis van een extreem korte interview nemen politieagenten, zonder dat zij hiervoor de nodige training kregen, een beslissing over individuele beschermingsnoden, aldus Amnesty. Diegenen van wie men oordeelt dat ze geen grond hebben voor asiel, ontvangen een uitzettingsbevel, waaronder gedwongen terugkeer naar hun land van herkomst, waardoor zij risico lopen op ernstige mensenrechtenschendingen.
Onder druk van de EU probeert Italië meer migranten terug te sturen naar hun land van herkomst. “Hiertoe onderhandelt Italië ook terugkeerakkoorden met landen die schokkende wreedheden hebben begaan”.
Zo werd een terugkeerverdrag ondertekend met Soedan – een land dat niet meteen bewierookt wordt in mensenrechtenrapporten – wel integendeel.
Door die overeenkomst kan een vluchteling/migrant na een summier identificatieproces in Italië worden teruggestuurd. “Onder bepaalde omstandigheden”, aldus Amnesty, kan dat identificatieproces zelfs in Soedan gebeuren, nadat de uitzetting werd uitgevoerd.
“Zelfs wanneer het identificatieproces wordt uitgevoerd in Italië, is het zo oppervlakkig, en zo sterk gedelegeerd aan de Soedanese autoriteiten, dat het onmogelijk is om op individuele basis te beoordelen dat een persoon bij terugkeer geen risico loopt op ernstige mensenrechtenschendingen. Dit heeft al geleid tot onrechtmatige uitzettingen.”
‘Hotspot aanpak heeft druk verhoogd, niet verlaagd’
Amnesty geeft als voorbeeld een vlucht, die op 24 augustus 2016 40 mensen terugbracht naar Khartoem, de hoofdstad van Soedan. Een van degenen die teruggevlogen werd, was een 23-jarige uit Darfoer, die volgend getuigenis aflegde over de aankomst in Khartoem: “Ze namen ons mee naar een speciale plek op het vliegveld en begonnen ons te slaan… We werden één voor één ondervraagd… Nu ben ik bang dat de veiligheidsdiensten me zoeken en als ze me vinden, weet ik niet wat er met me zal gebeuren.”
Onderzoeker Matteo de Bellis vat het zo samen: “De hotspot aanpak, ontwikkeld in Brussel en uitgevoerd in Italië, heeft de druk op grenslanden verhoogd, niet verlaagd. Het leidt tot schokkende schendingen van de rechten van extreem kwetsbare mensen voor wie de Italiaanse autoriteiten een directe verantwoordelijkheid dragen, en de Europese leiders een politieke.”
“Europese landen kunnen hun verplichtingen onder internationaal recht niet ontlopen. Italiaanse autoriteiten moeten een einde maken aan deze schendingen en ervoor zorgen dat mensen niet teruggestuurd worden naar landen waar ze gevaar lopen op vervolging of foltering.”
Amnesty International heeft naar eigen zeggen herhaaldelijk verduidelijking gevraagd en voorgesteld om de bezorgdheden in het rapport te bespreken met de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken. De organisatie kreeg tot dusver geen antwoord.
(RR)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier