Amerikaans deportatie-apparaat schakelt versnelling hoger te midden van diplomatieke crisis met Mexico

Amerikaans president Donald Trump voert concrete maatregelen in om het aantal uitwijzingen van migranten zonder papieren naar Mexico en Centraal-Amerika aanzienlijk te verhogen © REUTERS
Arthur Debruyne
Arthur Debruyne Medewerker Knack.be

Amerikaans president Donald Trump gaat zijn verkiezingsbelofte in de praktijk omzetten: de naar schatting 11 miljoen mensen die zonder papieren in de VS verblijven moeten het land uit. Donderdag ontmoeten Amerikaanse ministers John Kelly, van Binnenlandse Veiligheid, en Rex Tillerson, van Buitenlandse Zaken, Mexicaans president Enrique Peña Nieto en vijf van zijn ministers in een poging een diplomatieke crisis te bezweren.

Het was op woensdag voorpaginanieuws in haast elke Mexicaanse krant: de VS schakelt een versnelling hoger in het uitwijzen van migranten die zonder papieren in de VS verblijven, voor de overgrote meerderheid afkomstig uit Mexico en Centraal-Amerika.

Amerikaans president Donald Trump maakt daarmee een begin met een belangrijke campagnebelofte: de naar schatting 11 miljoen mensen die zonder papieren in de VS verblijven moeten het land uit. Op dinsdag maakte het Amerikaanse Department of Homeland Security (DHS), waar onder meer de grenswacht Customs and Border Protection (CBP) onder valt, een nieuwe aanpak bekend om illegale migratie strenger aan te pakken.

Werden onder oud-president Barack Obama enkel die migranten zonder papieren opgespoord en uitgewezen die ernstige misdrijven hadden gepleegd, dan viseert de regering-Trump nu ook verkeersovertreders. Volgens het plan zouden ook niet-Mexicaanse migranten gewoon de grens met Mexico overgezet worden, in plaats van naar hun thuisland uitgewezen te worden. Trump heeft zijn overheidsdiensten gevraagd om een volledig overzicht van alle financiële hulp voor Mexico: mogelijk zal dat dienen als hefboom om Mexico de deportaties te doen aanvaarden.

De CBP en de dienst Immigration and Customs Enforcement (ICE) krijgen er respectievelijk 5.000 en 10.000 nieuwe agenten bij. Aan de Amerikaanse zuidgrens komen er “zoveel als mogelijk” nieuwe detentiecentra bij. Ook de bouw van de grensmuur moet onmiddellijk aanvangen met, opvallend detail, “zoveel mogelijk Amerikaans materiaal”:

Amerikaans deportatie-apparaat schakelt versnelling hoger te midden van diplomatieke crisis met Mexico
© DHS

“Illegalen maken Amerikanen en andere legale inwoners geroutineerd tot slachtoffer”, schrijft Amerikaans minister van Binnenlandse Veiligheid, DHS-baas en oud-generaal John Kelly in een memorandum aan de betrokken overheidsdiensten. De nota herhaalt een aantal van Trumps campagneslogans. “(Ze) hebben getoond geen respect te hebben voor de rule of law en vormen een bedreiging voor mensen die in de VS wonen.”

Ook regering-Obama deporteerde

Voor alle duidelijkheid: ook onder oud-president Barack Obama werden jaarlijks honderdduizenden migranten en asielzoekers het land uitgezet. Tijdens Obama’s eerste ambstermijn waren dat er jaarlijks zo’n 400.000. Vanaf 2013-2014 ging het aantal Amerikaanse uitwijzingen ietwat verminderen en nam Mexico de fakkel over.

Vanaf begin 2014 immers werd de VS aan haar zuidgrens met Mexico geconfronteerd met een piek van tienduizenden onbegeleide minderjarigen uit Honduras, El Salvador en Guatemala, bijna het dubbele van het jaar voordien. In een poging de oorzaken van die migratie aan te pakken, schrijnende armoede en wijdverbreid bendegeweld, maakte het Witte Huis een hulppakket van 750 miljoen dollar vrij voor de drie landen. “De veiligheid en welvaart van Centraal-Amerika zijn onlosmakelijk met die van ons verbonden”, schreef toenmalig vice-president Joe Biden in een opiniestuk.

Maar de VS oefende ook druk uit op Mexico om voortaan strenger op te treden tegen transitmigranten. Het zogenaamde Mexicaanse ‘Plan Frontera Sur’ zou het aantal checkpoints, patrouilles en razzia’s van migratie-autoriteit INM (Instituto Nacional de Migración) aanzienlijk verhogen. Dit enorme sleepnet is in wezen de eerste verdedigingslinie van de VS geworden. Sindsdien deporteert Mexico meer Centraal-Amerikaanse migranten dan de VS.

Immigratiewetten afdwingen

Terwijl oud-presidenten Obama en George W. Bush terughoudender en pragmatischer waren in het uitvoeren van de Amerikaanse immigratiewetten, wil de regering-Trump die nu tot op de letter bekrachtigen.

Op woensdag reisde John Kelly naar Guatemala. Hij ontmoette er president Jimmy Morales en ook de minister van Buitenlandse Zaken Carlos Raúl Morales. Op het programma stond onder meer een bezoek aan de faciliteiten in Guatemala City waar gedeporteerden uit de VS toekomen. Volgens waarnemers zou Kelly poolshoogte nemen van de ontvangstcapaciteit in Guatemala.

Donderdag vervoegt Kelly de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson in Mexico, waar een ontmoeting met Mexicaans president Enrique Peña Nieto en vijf van zijn ministers op de agenda staat. De relaties tussen beide landen mogen op z’n minst gespannen heten. Niet alleen zullen de ronduit beledigende campagne-uitspraken van Trump nog nazinderen, er is ook het welles-nietesspelletje over wie de rekening van de Amerikaanse grensmuur zal betalen. Eind januari annuleerde Peña Nieto nog een bezoek aan Trump in Washington nadat die laatste een presidentieel decreet had uitgevaardigd voor de bouw van de grensmuur.

“We gaan die muur niet aanvaarden omdat we hem niet moeten aanvaarden”, zei de Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken Luis Videgaray deze week aan de krant Reforma. “Ik wil het zo duidelijk mogelijk maken dat de Mexicaanse regering en het Mexicaanse volk geen maatregelen hoeven te slikken die een andere regering hen unilateraal wil opleggen.”

Op de officiële gespreksagenda in Mexico-Stad staat ook de aanzienlijke handel tussen de VS en Mexico, en ongetwijfeld Trumps dreigement het Nafta-vrijhandelsakkoord te zullen ontmantelen. Een belangrijke brug tussen beide landen blijft ook nog steeds de samenwerking op het gebied van veiligheid, en meer bepaald drugsbestrijding. Zo zijn de voorbije jaren een aantal Mexicaanse kartelbazen uitgeleverd aan het Amerikaanse gerecht, onder wie recent Joaquín Guzmán Loera, alias El Chapo, baas van het Sinaloakartel, de grootste aanvoerder van illegale drugs in de VS.

Nog geen massale deportaties

Momenteel is van massale deportaties nog geen sprake. Om die te bewerkstelligen heeft president Trump allicht de hulp nodig van lokale politieafdelingen, luidt de redenering. Dat zal niet overal van een leien dakje lopen. De staat Californië, bijvoorbeeld, staat te boek als een zogenaamde sanctuary state, waar politiediensten niet ingezet kunnen worden om federale immigratiewetten te bekrachtigen, ofwel migranten zonder papieren op te pakken louter om hun immigratiestatus. Ook het noordoosten van de VS telt heel wat sanctuary counties. Veel andere staten, zoals Texas, zitten dan weer op de lijn van Trump, en voeren wetten in om financiering in te houden van die zeldzame counties die de immigratiewetten niet willen laten bekrachtigen door politie.

Ook in Phoenix, hoofdstad van de zuidwestelijke grensstaat Arizona, gebeurde onlangs een interessante ommezwaai. De controversiële Republikeinse Sheriff Joe Arpaio van Maricopa County (groot-Phoenix) werd in november niet herverkozen voor een zevende ambstermijn. Arpaio was een fervente medestander van Trump: door zijn strenge beleidsmaatregelen stond Maricopa County lang te boek als één van de minst aangename plekken in de VS voor mensen zonder papieren. Zijn nieuwverkozen Democratische opvolger Sheriff Paul Penzone kondigde recent aan dat hij niet langer gevangenen die een celstraf hebben uitgezeten zou overhandigen aan immigratiedienst ICE om uitgeleverd te worden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content