Volgens historicus en journalist Jaco Alberts moet de nieuwe koning van Nederland zorgvuldig over zijn imago waken. ‘Hij en Maxima hebben een kosmopolitische mentaliteit die in Nederland niet altijd wordt geapprecieerd.’
Het wordt volgende week in Nederland niet, zoals in 1980 toen koningin Beatrix werd ingehuldigd. Toen riepen krakers op om met de helm in Amsterdam te betogen. ‘Geen woning, geen kroning’ stond op de muren gekalkt en de politie kon demonstranten maar een paar meter voor het paleis op de Dam tegenhouden. ‘Anders zouden scherpschutters zijn geen schieten en waren er doden gevallen,’ zegt historicus en journalist Jaco Alberts, die net een boek publiceerde over 200 jaar monarchie in Nederland. ‘Dat soort actie wordt nu niet verwacht. Men gaat er voorzichtig van uit dat het toch echt een feest zal zijn.’
Afgezien van wat prikken van populistisch rechts is het koningshuis in Nederland ook nog nauwelijks omstreden. Jaco Alberts: ‘Het fundament van de monarchie staat niet ter discussie. Er wordt wel al jaren geprobeerd om de instelling te hervormen, dat is een discussie die wel speelt. Er wordt trouwens ook vaak gezegd dat de liefde voor de monarchie kleiner is dan die voor het huis van Oranje-Nassau. Willem van Oranje heet nog altijd Vader des Vaderlands. Wilhelmina, de koningin die het langst regeerde, zag hem als een voorbeeld. Niet alleen voor zijn standvastigheid tegenover de Spanjaarden, maar ook voor zijn verdraagzaamheid. Een krachtdadig leiderschap was haar zelf niet vreemd, maar ze waarschuwde in de jaren dertig toch voor het opkomende fascisme.’
Gemakkelijker om van een koningin te houden
Overigens zit er in Nederland al meer dan 120 jaar een vrouw op de troon. Is het gemakkelijker om van een koningin te houden dan van een koning? ‘Dat heeft zeker bijgedragen tot de acceptatie’, meent Alberts. ‘Toen Willem III in 1890 stierf, liet hij een dochtertje van tien na, Wilhelmina. Zijn jonge weduwe, de Duitse prinses Emma, werd koningin-regentes. De monarchie wankelde toen echt. Maar Emma trok met de jonge koningin in een marketingoperatie avant la lettre door alle provincies. Uit die tournee groeide mettertijd Koninginnedag en dat is nu een volksfeest waar mensen naar uit kijken.’
Tegelijk gelooft Jaco Alberts dat de monarchie alleen kan bestaan als er afstand is. ‘Toen de abdicatie van Beatrix werd aangekondigd, was er op de omroep alleen lof. Maar op het internet stonden ook heel andere dingen. Daar was het van: laat ze oprotten, die poppenkast. De balans is wankel geworden en daarom blijft afstand van belang. Beatrix begreep dat ook. Haar moeder, Juliana, was een koningin die je oma kon zijn. Beatrix had een veel zakelijker uitstraling.’
Had Willem-Alexander het aanvankelijk niet moeilijk om zijn lotsbestemming te aanvaarden? Alberts: ‘Hij zat er niet op te wachten. Hij moet vooral uitkijken dat hij zich niet ontwikkelt tot een soort jetsetkoning. Hij en Maxima hebben een kosmopolitische mentaliteit die in Nederland niet altijd wordt geapprecieerd. Tegelijk is Maxima ook zijn geheim wapen. Ze is in dat opzicht te vergelijken met de vader van Willem-Alexander, wijlen prins Claus. Dat was wel wéér een Duitser, maar hij bleek uiteindelijk een aardige kerel met het hart op de goede plaats. Maxima was aanvankelijk omstreden omdat haar vader onder de militaire dictatuur in Argentinië heeft gediend. Maar ze is intussen een soort modelallochtoon geworden, die een belangrijke rol kan spelen om in een verdeelde natie de boel bij elkaar te houden.’ (PP/HvH)
Lees deze week in Knack het volledige artikel over de troonopvolging in Nederland.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier