Trump vergroot de inzet

JONATHAN HOLSLAG

IN DE NASLEEP van de Amerikaanse vergeldingsaanval op Syrië op 6 april werd smalend gedaan over het feit dat verschillende kruisraketten doel misten. De Amerikaanse aanval zou te haastig zijn ingezet en het Syrische regeringsleger amper schade hebben berokkend. Dat kan dan wel zo zijn, maar de raketten hebben flinke bijkomende schade aangericht aan de Amerikaanse relaties met China en Rusland. Dat is wederom slecht nieuws. Op korte termijn zal de reactie van Peking en Moskou meevallen. Op langere termijn zal dit incident het wantrouwen vergroten, China en Rusland verder naar elkaar toe drijven en de militaire wedloop versnellen.

TRUMPS KRACHTIGE REACTIE op het gebruik van gifgas in Syrië komt niet volledig als een verrassing. De nieuwe president gaat prat op zijn krachtige stijl. Het is ook eigen aan grootmachtenpolitiek dat nieuwe leiders hun intenties aan de wereld duidelijk maken door middel van militaire macht. Signalling heet dat in het jargon. Het hoort bij het machtsspel dat rivalen uittesten hoever ze bij de nieuwe leider kunnen gaan, of ze kunnen profiteren van grotere inschikkelijkheid dan wel rekening moeten houden met een harder beleid. Omgekeerd is het voor Trump in dit geval een taak om die pogingen af te blokken. Hij heeft dat in eerste instantie gedaan met het oog op Bashar al-Assad, maar daarbij onvermijdelijk de effecten in Peking en Moskou ingeschat.

FUNDAMENTEEL verandert er niet veel. Het lanceren van kruisraketten betekent allerminst dat Washington zich nu voluit in het Syrische wespennest wil werpen, na de terughoudendheid van Barack Obama. De Amerikanen zullen misschien wat harder roepen dat Assad moet vertrekken, maar het afdwingen van zo’n regimewissel met een grote militaire campagne is voor realisten zoals defensieminister James Mattis gewoon geen optie. Het Defensiedepartement benadrukte al dat het bestrijden van de IS de belangrijkste opdracht blijft van de Verenigde Staten in Syrië en dat kan moeilijk als er tezelfdertijd moet worden afgerekend met regeringstroepen in dat land.

DAT AMERIKA DE BELANGEN van andere mogendheden zoals Rusland in de wind slaat, is ook niets nieuws. Amerika heeft dat in de ogen van het Kremlin de voorbije twintig jaar systematisch gedaan. Het heeft geweigerd om Rusland op te nemen in de NAVO toen het daar in de jaren negentig om vroeg. Het heeft de NAVO uitgebreid tot aan de Russische grens. Het heeft de Russische oproep om niet in te grijpen tegen Servië in de wind geslagen. Het is unilateraal uit het rakettenverdedigingspact gestapt. Ik laat hier het hele debat over de rechtvaardigheid van die beslissing in het midden. Duidelijk is dat het de Russen mateloos irriteerde en dat Vladimir Poetin daar steeds krachtiger op is gaan reageren.

WIE MACHT HEEFT, gebruikt ze. Of dat steeds tot de gewenste effecten leidt, is iets anders. In dit geval is het voor de Chinezen en Russen duidelijk dat er met Trump niet te sollen valt, maar de twee zullen meer dan ooit front vormen tegen de supermacht. Hoe oppermachtig de Amerikaanse strijdkrachten ook zijn, de combinatie van Russische grondstoffen en Chinese industrie is ontzagwekkend. Rusland kan China net die steun geven die het nodig heeft om Amerika binnen een tiental jaar naar de kroon te steken. Als de Amerikanen écht willen blijven domineren, zouden ze veel beter een wig tussen de twee drijven. Dat wordt nu onwaarschijnlijk.

IK KAN HET ME MOEILIJK VOORSTELLEN dat de strategen rondom Donald Trump zich niet bewust zijn van dat dilemma. De vraag is welke strategie er dan wél achter zit. Het onmiddellijke doel was Assad ervan te weerhouden opnieuw chemische wapens te gebruiken en te tonen dat Amerika eerder gemaakte verdragen daaromtrent zal afdwingen. Maar hoe schatten zij de bredere gevolgen van de aanval in? Voeren de Amerikanen de druk op de Russen op om ze uiteindelijk alsnog met een deal uit het Chinese kamp te leiden? Zijn ze van plan de rivalen de komende jaren uit te putten in een nieuwe wapenwedloop? Beide calculaties lijken me te riskant. Een nog meer cynische strategie zou erin kunnen bestaan de maritieme buitenrand van Eurazië verder te destabiliseren, zodat de twee vooral worden uitgeput door regionale conflicten rond bijvoorbeeld Noord-Korea. Waar het ook naartoe gaat, de inzet wordt steeds groter.

JONATHAN HOLSLAG is professor internationale betrekkingen aan de VUB.

Als de Amerikanen écht willen blijven domineren, zouden ze veel beter een wig drijven tussen Rusland en China.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content