Afrika wordt stilaan politiek volwassen

Afrika was lang synoniem voor armoede, chaos en bloedvergieten. Het voorzag de media jarenlang van een stroom van verhalen over honger en oorlog. Maar langzaam maar zeker is dat beeld aan het veranderen.

De vredevolle verkiezingen in Kenia en de goedkeuring van de nipte overwinning van de nieuwe president Uhuru Kenyatta door het Hooggerechtshof vorige maand hebben de vele voorspellingen van nieuw geweld en bloedvergieten, zoals na de verkiezingen in de economische Oost-Afrikaanse grootmacht in 2007 dat meer dan 1.200 mensen het leven kostte, weerlegt. Ondanks de technische problemen en enkele lokale gewelddadigheden is Kenia er in geslaagd om het beeld van een van de meest stabiele Afrikaanse democratieën te herstellen.

De verkiezingen in Kenia komen daarmee in een groeiende lijst van fel omstreden maar vlotte verkiezingen. Senegal, Sierra Leone en Ghana, gingen Kenia vooraf. De Keniaanse verkiezingen hebben het beeld van Afrika dat een meer-partijen democratie in de armen sluit, hierdoor kracht bijgezet.

Politieke volwassenheid

“De verkiezingen in Kenia kunnen op de lijst van recente Afrikaanse verkiezingen geplaatst worden waar zittende leiders hun nederlaag erkenden, zoals Rupiah Banda in Zambia in 2011 en Abdoulaye Wade in Senegal in 2012, of waar verliezende uitdagers de stembusresultaten en beslissingen van het Hooggerechtshof zonder aanvechtingen aanvaarden”, zegt Simon Freemantle, econoom bij de Standard Bank, een van de grootste financiële instellingen van Zuid-Afrika, aan persagentschap Reuters.

“Het algemeen vertrouwen in de zeer diverse landen is absoluut een goed teken. Geografisch, historisch en cultureel zijn ze allemaal anders, maar ze tonen allen tekenen van volwassenheid”, gaat Freemantle verder.

Regionale instabiliteit

Maar de weg naar een verbeterende politieke volwassenheid loopt niet overal even vlot. De machtsovername door de rebellen in de Centraal Afrikaanse Republiek vorige maand, waarbij ook Zuid-Afrika betrokken raakte, is een van de recentste voorbeelden van regionale instabiliteit.

En hoewel de Franse militaire tussenkomst in zijn voormalige Sahelkolonie Mali in januari geallieerde al-Qaedarebellen heeft verdreven, werd de angst opgewekt voor een wraakactie van Islamitische jihadisten die zich in Noord en West-Afrika bevinden. Ook het oosten van de Democratische Republiek Congo blijft een politiek en etnisch slagveld waar rebellen gewelddadig blijven streven naar onafhankelijkheid.

Verkiezingen in plaats van wapens

Toch worden de verkiezingen in Kenia als een belangrijk keerpunt beschouwd. De machtsposities worden steeds meer bekomen door verkiezingen in plaats van met wapens. Uit het ‘Africa attractiveness’ van Ernst en Young blijkt dat tussen 1960, een mijlpaal voor de Afrikaanse onafhankelijkheid, en 1990 bijna geen enkele Afrikaanse leider door geweld van zijn troon werd gestoten. Het continent werd geassocieerd met chaos en conflict: bloedige coups, dictators, brutale burgeroorlogen voor grondstoffen waarin kindsoldaten vaak een rol speelden.

Maar dat beeld is stilaan aan het veranderen. De meeste Afrikaanse landen zijn overgeschakeld of zijn bezig met de overschakeling naar een vorm van participerende democratie. De democratie-index van 2012 van de Economische Inspectie Eenheid (EIU) zegt dat verkiezingen een normale gang van zaken aan het worden zijn in Sub-Sahara Afrika terwijl coups steeds minder voorkomen. De EIU heeft 22 staten van de Sub-Sahara boven Rusland geplaats op zijn ranking en 34 staten boven China.

Ook Donald Kaberuka, hoofd van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank, is ervan overtuigd dat het continent een kantelmoment heeft bereikt. “China, India, Brazilië en Rusland komen steeds meer naar Afrika om zaken te doen. Ze beschouwen het continent niet meer als een bron van problemen, maar als een bron van mogelijkheden op gebied van infrastructuur, financiële diensten en landbouw.”

Afrikaanse Lente? Deze verbeterende politieke volwassenheid komt er door een combinatie van een beter economisch beleid van de Afrikaanse overheden en een snelgroeiende populatie van jonge arbeiders en consumenten. En vooral dat laatste is een belangrijke factor, zegt Freemantl. “De jonge kritische massa die beter opgeleid is, beter geïnformeerd is en die door de verstedelijking een betere toegang heeft tot de technologie vormt de basis van de nieuwe en democratischere Afrikaanse gemeenschappen.”

Maar daar schuilt ook het gevaar. Wanneer de verstedelijkte jongeren geen toegang zullen krijgen tot de materiële voordelen die de bloeiende welvaart met zich meebrengt en wanneer de regerende elite zich alle voordelen toe-eigent, kan eenzelfde sociale explosie ontstaan die de Arabische Lente in Noord-Afrika veroorzaakte, beweert Freeamntl. “Vooral metropolen zoals Lagos kunnen gevaarlijke ‘kookpunten’ worden als zichtbare ongelijkheden in de welvaart niet worden aangepakt door de nationale en lokale autoriteiten.” (LS)