65 jaar NAVO: tijd om op pensioen te gaan

‘De NAVO moet stoppen met zelf een bron van conflict te zijn en kan best plaats maken voor een echte veiligheidsorganisatie’, schrijft Ludo De Brabander (Vrede vzw). ‘Ze is met 65 jaar immers op pensioengerechtigde leeftijd.’

De top in Wales zal plaatsvinden in een ‘veranderde wereld’, aldus NAVO-secretaris-generaal Rasmussen, nooit verlegen voor een portie dramatiek. In plaats van de ‘succesvolle’ gevechtsmissie in Afghanistan te vieren – in werkelijkheid een door en door gedestabiliseerd land – staat de top nu in het teken van de crisis in Oekraïne en het ISIS-geweld in het Midden-Oosten. Beide crisissen worden nu aangegrepen om werk te maken van een zogenaamd ‘Readiness Action Plan’. Dat moet de NAVO toelaten om op “alle veiligheidsuitdagingen” te antwoorden “waar ze ook plaatsvinden”. Om daartoe in staat te zijn moeten de lidstaten hun defensiebudgetten drastisch laten stijgen, zo luidt het. In 2006 is afgesproken dat die 2 procent van het BBP moeten bedragen. De vraag is al acht jaar oud, maar na Afghanistan en Libië zijn nieuwe ultieme argumenten gevonden in Oekraïne en Irak.

Over de eigen grote verantwoordelijkheden in het ontstaan van het terrorisme en de escalatie van diverse conflicten zwijgen de NAVO-protagonisten evenwel zedig.

Irak

In Irak is de westerse verantwoordelijkheid verpletterend. Na de illegale militaire interventie in Irak, werd het hele staatsapparaat ontmanteld. Doodseskaders die opereerden vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken (zoals de Wolf Brigade) zaaiden met Amerikaanse en andere wapens terreur. Terwijl het regime van premier al-Maliki een sektarische politiek voerde die de Soennitische moslims viseerde was de NAVO bezig met een trainingsmissie en ondersteunde defacto de repressie.

Het vervolg kennen we. In de chaos ontstonden radicale gewapende Jihadi’s die ook actief werden in Syrië met de direct en indirecte militaire steun van Turkije, Qatar en Saudi-Arabië. Het eerste land is lid van de NAVO wiens grondgebied aan de grens met Syrië een thuis- en doorvoerhaven werd voor radicale strijders en wapens. Met het tweede land werkte de NAVO nauw samengewerkt in het geven van luchtsteun en wapens aan de Libische oppositie (met inbegrip van al-Qaida groepen), het derde land is veruit de grootste afnemer van Europese wapens die hun weg vinden naar conflicten in de regio.

Moet er nog een tekening bij? Inmiddels is ISIS opgedoken en voert met westerse wapens een succesvol offensief in Irak en Syrië. Nu trekken degenen die het fenomeen in de hand hebben gewerkt aan de alarmbel of zetten gevechtsvliegtuigen in om de stellingen van ISIS te bestoken.

NAVO droeg bij aan verzuring met Rusland

In de NAVO-hoofdsteden weigert men lessen te trekken uit het verleden en geeft men de voorkeur aan militaire antwoorden, confrontatie en niet zelden ook provocatie. In het conflict rond Oekraïne geeft het bondgenootschap de voorkeur aan tromgeroffel en trompetgeschal. In het NAVO-discours is er alleen maar plaats voor ‘Russische agressie’. Een simpele zwart-witvoorstelling gevoed met taal die we kennen van de koude oorlog. Het klopt natuurlijk dat Rusland de soevereiniteit van Oekraïne heeft geschonden en het conflict helpt militariseren. Maar in plaats van de eenzijdige benadering zou de NAVO (en de EU) beter de hand ook in eigen boezem steken.

Wat minder benadrukt wordt is dat de NAVO zelf heeft bijgedragen aan de verzuring van de relaties met Rusland, toen ze in 2008 de deur op een kier zette voor NAVO-lidmaatschap van Georgië en Oekraïne. De NAVO-leiders waren zich daarvan goed bewust. Al in 1994 schreef de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Warren Christopher dat een snelle oostwaartse NAVO-uitbreiding een ‘neo-imperialistisch’ Rusland tot een ‘selffulfilling prophecy’ zou maken. Moskou reageerde ook voorspelbaar furieus toen de NAVO in 2010 besliste om een rakettenschild in Europa uit te bouwen, omdat dit de nucleaire balans uit evenwicht zou brengen, wat in de ogen van Rusland het risico op een kernwapenoorlog verhoogt. Tot slot heeft de uiteindelijke machtsovername in Kiev door anti-Russische nationalisten veel kwaad bloed gezet bij Russische minderheden in Oekraïne, die vervolgens in opstand kwamen en daarvoor konden rekenen op de steun van Moskou. Ook dat was te voorspellen.

Militaire opbouw in Oost-Europa

De NAVO, die voortdurend fulmineert tegen de Russische inmenging in Oekraïne, zit inmiddels zelf niet stil en heeft de militaire banden met Kiev sterk aangehaald. Eind deze maand (16 tot 26/09) nemen de VS en andere NAVO-lidstaten met meer dan 1.000 troepen deel aan manoeuvres in Oekraïne. De NAVO streeft er ook naar om de aanwezigheid aan de Russische grens op te bouwen. De Amerikaanse president Barack Obama heeft in dat kader alvast het voorbeeld gegeven met een voorstel om 1 miljard dollar van de Amerikaanse begroting vrij te maken voor het ‘European Reassurance Initiative’, dat de militaire aanwezigheid van de VS in Oost-Europa moet versterken.

Het gaat om een gevaarlijke politiek die een enorm escalerend potentieel heeft. Het gaat niet alleen over de veiligheid van de NAVO-lidstaten. Het wordt tijd dat we ook rekening houden met de Russische gevoeligheden en dat we beseffen dat Rusland evenzeer vreest voor zijn veiligheid. Niemand heeft in Europa belang bij een nieuwe wapenwedloop en een stijging van de defensiebudgetten. Dat kan alleen maar ten koste gaan van onze welvaart.

Sinds de Koude Oorlog heeft de NAVO een expansionistische politiek gevoerd door eerst en vooral uit te breiden, door te kiezen voor een militaire interventiestrategie buiten het grondgebied en tot slot door wereldwijd militaire allianties aan te gaan. De militaire interventies in Afghanistan, Irak en Libië zijn desastreus gebleken en andere grootmachten reageren zenuwachtig op een mondiaal geworden NAVO. De NAVO moet stoppen met zelf een bron van conflict te zijn en kan misschien best plaats maken voor een echte veiligheidsorganisatie. Ze is met 65 jaar immers op pensioengerechtigde leeftijd.

Ludo De Brabander is woordvoerder van Vrede vzw en co-auteur van het boek ‘Als de NAVO de passie preekt’ (EPO, 2009) en van het dossier ‘De NAVO, instrument van geostrategische belangen‘ (augustus 2014)