5 redenen waarom Het Russische Syrië-plan haast niet kan lukken

Een slachtoffer van de gifgasaanval die op 21 augustus 2013 meer dan 1400 doden maakte in een buitenwijk van Damascus. © REUTERS
Tom Vandyck
Tom Vandyck Tot 2014 correspondent in de VS voor Knack.be

Het Russische voorstel om de chemische wapens van het Assad-regime onder internationaal toezicht te stellen, werd op een zucht van verlichting onthaald. Toch kan de zaak nog op allerlei manier mislopen.

De Russen doen nu al moeilijk

Al heet het plan om de Syrische chemische wapens onder curatele te stellen dan een Russisch initiatief, dat wil niet zeggen dat de Russen niet meteen gingen dwarsliggen over de uitvoering. In de VN-veiligheidsraad willen ze niet weten van een resolutie die militaire actie als stok achter de deur klaarhoudt om Assad tot meewerken aan te zetten. Een formele zitting van de Veiligheidsraad werd bijgevolg uitgesteld.

Best mogelijk dat het de Russen niet te doen is om het stoppen van chemische oorlogsvoering in Syrië, maar wel om het redden van Assads hachje. Hij is hun grootste bondgenoot in de regio en als ze hem niet kunnen behoeden voor een Amerikaanse aanval, slaan ze zelf een modderfiguur. Washington maakt zich dan ook ernstig zorgen dat het hele Russische plan een manoeuvre is om Assad uit de wind te zetten.

Assad is niet te vertrouwen

Ieder plan om wat dan ook te doen in Syrië botst op Bashar Al-Assad. Een dictator die de laatste twee jaar tienduizenden van zijn eigen burgers afmaakte, mag je sowieso niet vertrouwen. Bovendien heeft Syrië pas nu, door schijnbaar op het Russische voorstel in te gaan, impliciet toegegeven dat het chemische wapens heeft.

Levert Assad die chemische wapens allemaal netjes in, of houdt hij een flink deel achter de hand? Zelfs als er een deal uit de bus komt, zal die vraag moeilijk sluitend te beantwoorden zijn. Om te beginnen weten we niet precies hoeveel chemische wapens Assad heeft en welke. Aangenomen wordt dat het om 500 tot 1000 ton sarin, VX en mosterdgas gaat, maar dat zijn dus veronderstellingen.

Waar ligt dat gas trouwens? Aangenomen wordt dat Assad het op aanraden van de Russen op een klein aantal plekken geconcentreerd heeft, maar vast staat dat niet. Sommige van zijn productiefaciliteiten voor gifgas zouden zich in ondergrondse bunkers bevinden. Hoe dan ook wordt het een heksentoer om dat allemaal na te trekken.

Syrië is een levensgevaarlijke chaos

Om het bovenstaande te doen, zullen honderden wapeninspecteurs nodig zijn. Probleem is: zoals de zaken er vandaag voor staan, zijn inspecties simpelweg onmogelijk in Syrië. De burgeroorlog zorgt voor teveel chaos en gevaar. Twee weken terug werden de VN-onderzoekers die bewijsmateriaal gingen verzamelen op de plaats van de chemische aanval van 21 augustus nog beschoten.

Om inspecties te doen, zou je dus al een staakt-het-vuren moeten kunnen bereiken. Dat is al twee jaar lang onmogelijk in Syrië, dus waarom zou het nu wel kunnen?

Wapeninspecteurs zouden ook beschermd moeten worden. Dat betekent buitenlandse troepen en dan is de vraag: wie levert die? De militaire beschermers zouden ook zichzelf moeten beschermen, want ze zouden een doelwit zijn voor terroristen. Dan zit je algauw aan een duizenden soldaten, voor een missie die maanden zou duren.

Chemische wapens zijn aartsmoeilijk te vernietiging

Je kan chemische munitie natuurlijk niet zomaar in en verbrandingsoven gooien. Daar zijn speciale installaties voor nodig en die zijn duur en traag.

Ter vergelijking: de VS is al 23 jaar bezig met het vernietigen van 23.500 ton gifgas, een hoeveelheid waar vandaag nog tien procent van overblijft. De Russen hebben 75 procent van hun voorraad van 33.000 ton vernietigd en zijn daar al elf jaar zoet mee. Geschat wordt dat je met de Syrische voorraad tot vier jaar zou bezig zijn. Prijskaartje: tot anderhalf miljard euro.

Ook de installaties waar de chemische wapens vernietigd worden, zouden uiteraard streng beveiligd moeten worden. Een nachtmerriescenario is dat gifgas kwijt zouden raken en in handen vallen van fanatici die ze het zouden gebruiken in Syrië of elders.

Kan Assad zomaar blijven zitten?

Blijft het morele probleem dat Assad onder het Russische scenario onbestraft wegkomt met het gebruik van chemische wapens. Eén van de bedoelingen van Amerikaans militair ingrijpen zou zijn om aan te tonen dat dat niet kan. Wordt het Russische plan werkelijkheid, dan verliest hij echter niets behalve een klein stukje van zijn militaire arsenaal – áls er al in slaagt om hem die daadwerkelijk afhandig te maken.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content