2011 zag Cuba drastisch veranderen

Het was nu of nooit voor de steeds ouder wordende leiders van Cuba om de erfenis van hún revolutie veilig te stellen. En inderdaad, het voorbije jaar gaf president Raul Castro het land een nieuw gezicht met een reeks vrijemarkthervormingen.

Eind 2010 waarschuwde de 79-jarige Cubaanse president Raul Castro al dat Cuba nood heeft aan grote veranderingen zodat ‘het systeem’ kan overleven eens de generatie die de revolutie leidde, verdwenen is. “Ofwel veranderen we van koers, ofwel zinken we”, aldus Castro. “We hebben de plicht om de fouten die we gedurende vijf decennia van socialisme hebben gemaakt in Cuba recht te zetten.”

Na de socialistische revolutie eind jaren zestig besliste het regime van Fidel Castro immers om alle eenmanszaken en kmo’s in staatshanden te brengen. Maar met een maandloon van amper 20 dollar voor de Cubanen zag het regime zich via een reeks economische hervormingen genoodzaakt om zijn volk de kans te geven een beter leven te leiden. Totnogtoe overleefden de Cubanen op voedselbonnen en zware subsidies in huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs. Die ondersteuning werkte echter een cultuur van afhankelijkheid in de hand, waarin elke motivatie om te werken verdween.

Privatiseringen Het is duidelijk dat de inefficiënte werking van de Cubaanse economie zich geen dergelijk generositeit meer kan veroorloven. Stilaan is er een beweging in de omgekeerde richting op gang aan het komen, in het zog van een hele reeks privatiseringen om de Cubaanse economie meer marktgericht te maken.

Zo kregen duizenden Cubanen al de toestemming van de staat om zelfstandig te worden en een banklening aan te gaan of kleine bedrijfjes op te richten met een beperkt aantal werknemers. Met als resultaat dat overal te lande marktstalletjes en cafés als paddenstoelen uit de grond schieten. Vanaf 1 januari worden nog een aantal ambachtslieden die nu nog onder staatscontrole werken, geleidelijk geprivatiseerd. Het gaat onder meer om schrijnwerkers, fotografen, juweliers en slotenmakers. Zij worden “cuantapropistas” of kleine zelfstandigen.

De private sector in Cuba telt ondertussen 357.663 jobs, een verdubbeling tegenover vorig jaar. De staat stelt daarentegen nog altijd zo’n 5 miljoen mensen tewerk.

Huizen en auto’s

Dat het de leiders menens is, is te merken aan twee andere grote barsten in het strikte Cubaanse regime. Zo mogen sinds oktober de Cubanen voor het eerst in vijftig jaar opnieuw auto’s kopen en verkopen. Totnogtoe mochten ze enkel wagens verhandelen die op het eiland geregistreerd waren voor de revolutie in 1959. Dat verklaart waarom de straten in o.a. Havana gevuld zijn met veelal grote Amerikaanse sleeën uit de jaren vijftig. Door het verkoopverbod ontstond in Cuba een parallelhandel van wagens die officieel eigendom bleven van de verkoper, maar in werkelijkheid werden doorgegeven.

Sinds dit jaar mogen de Cubanen ook voor het eerst in 50 jaar huizen kopen en verkopen. Er zijn ongeveer een miljoen huizen tekort. Bijna 80 procent van de Cubanen bezit een woning die ze aan hun kinderen mogen doorgeven. Totnogtoe maakte alleen een gecompliceerd en informeel uitwisselingssysteem het voor de Cubanen mogelijk om van huis te veranderen, maar dat systeem was een zootje en ging meestal met corruptie gepaard. Om elke speculatie te vermijden, bepaalt de nieuwe wet dat elke particulier slechts eigenaar zal mogen zijn van een hoofdwoning en een tweede verblijf.

Verder mogen de Cubanen voor het eerst in luxehotels op het eiland verblijven en mogen ze computers en gsm’s in hun bezit hebben.

Of al die hervormingen invloed hebben op de economie weten we niet. Cuba geeft maar weinig informatie daaromtrent vrij. De regering heeft wel de groeiprognose voor 2011 verlaagd van 3 naar 2,7 procent, te wijten aan de slechte oogst.

Reizen naar buitenland

Tegen eind dit jaar zou er in principe nog een grote hervorming moeten plaatsvinden: de faciliteiten om naar het buitenland te reizen. Nu hebben Cubanen nog de toestemming nodig om het eiland te verlaten. Een restrictie die door de bevolking gehaat wordt. Maar of deze immense verandering er effectief komt, is natuurlijk nog maar de vraag. Benieuwd wat 2012 brengt. (TE)