11.000 daklozen door dure vastgoedprijzen in Berlijn

Berlijn telt elfduizend mensen die geen eigen dak boven hun hoofd hebben. Daarvan leven er zevenhonderd elke dag op straat. “Dat is verschrikkelijk veel. De dure vastgoedmarkt zorgt ervoor dat meer en meer mensen hun huur niet langer kunnen betalen”, aldus Lisa Antje Gühne van de Berlijnse hulporganisatie Gebewo.

Sinds de invoering van de Europese wetgeving rond het vrij verkeer van personen, kent Berlijn een invasie van migranten uit het oosten. Deze mensen hebben in hun thuisland geen toekomstperspectieven meer. “Klassieke migratiepatronen hebben bewezen dat zo’n mensen hun geluk elders gaan zoeken. Ze hopen werk te vinden in een metropool zoals Berlijn”, aldus Lisa Antje Gühne van de hulporganisatie Gebewo.

“We zien arbeidsmigranten uit Polen, Bulgarije, Roemenië, Tsjechië, Letland en Estland. Wanneer ze vertrekken in hun thuisland hebben ze vaak wel nog een dak boven hun hoofd. Eens aangekomen in Berlijn blijken ze niet te beschikken over de juiste vaardigheden om aan werk te geraken. Zo belanden vele arbeidsmigranten op straat in slechtere leefomstandigheden dan in hun thuisland.”

Momenteel hebben elfduizend mensen in Berlijn geen eigen dak boven hun hoofd. Die zogenaamde Wohnungslosen kunnen de huur van hun appartement of huis niet langer betalen. Ze moeten onderdak zoeken bij familie of vrienden.

“Berlijn is verplicht om een bepaald percentage van haar woningen in te richten als sociale woning. De stad doet dit niet en er is niemand die ingrijpt. De vastgoedprijzen swingen momenteel de pan uit. Het volstaat om zonder werk te vallen om op straat te belanden.” Het aantal effectieve Obdachlosen in Berlijn is moeilijk in te schatten. “Hierover bestaan geen officiële cijfers maar we kijken naar de gegevens van de hulporganisaties. Momenteel bereiken we met onze instellingen 7.500 mensen”, aldus Gühne. “Zo weten we ook dat er elke nacht in Berlijn zevenhonderd mensen op straat slapen. Dat is enorm veel.”

Cocktail aan ziektes

Daklozen blijven het liefst ver weg van instellingen die hen een gratis overnachting aanbieden. In Berlijn zijn nochtans veel initiatieven waar ze terecht kunnen voor een warme maaltijd en een gratis bed. De cijfers zeggen genoeg. In november van vorig jaar was het aantal daklozen gestegen met 0,6 procent tegenover 2011. In januari van dit jaar verwacht Gebewo een stijging met 20 procent tegenover januari 2012.

“In januari kan de Berlijnse winter nog altijd verschrikkelijk koud zijn”, aldus Gühne. “Mensen zonder dak blijven zo lang mogelijk weg van de instellingen. In januari hebben de meeste straatbewoners er al twee maanden winter opzitten. We zien dan een enorme toeloop.” Verzwakt, ziek of uitgeput vinden ze dan toch hun weg naar een overnachtingsplaats. Verzwakte mensen die in een te kleine ruimte samen slapen zijn het perfecte recept voor een cocktail aan ziektes. “Hepatitis, HIV, griep, longaandoeningen, … worden hier allemaal doorgegeven. Daarnaast heerst vaak een agressieve stemming in deze overnachtingsplaatsen. Er wordt regelmatig gestolen. Dat zorgt ervoor dat daklozen deze plaatsen liever vermijden. Ze verkiezen de straat waar ze met genoeg alcohol op een oude matras slapen.”

Keukengemeenschappen

Sinds de val van de Berlijnse muur heeft men daar een ‘koudehulpprogramma’ in het leven geroepen. Dit plan treedt elk jaar in werking vanaf de eerste nachtvorst. Verschillende hulpinrichtingen openen dan hun deuren om mensen van de straat te halen. Berlijn telt enorm veel keukengemeenschappen waar minderbedeelden gratis kunnen komen eten. Daarnaast bestaan verschillende noodovernachtingsplaatsen die altijd toegankelijk zijn. “Het programma werpt z’n vruchten af. In 2011 is niemand bevroren en in 2012 ‘maar’ één iemand”, aldus Gühne.

Gebewo staat voor Gesellschaft zur Betreuung Wohnungslozer und sozial Schwacher. De organisatie biedt niet alleen hulp aan mensen die zonder woning vallen. Mensen kunnen hier ook terecht voor kledings- en voedingshulp. Zo bereikt Gebewo sociaal zwakkeren. Dit zijn niet alleen daklozen. Ook bejaarden die zichzelf niet kunnen verzorgen, drugsverslaafden en werklozen kunnen aankloppen bij de hulpinrichting.

“Gebewo wil vooral een aanspreekpunt zijn. De meeste mensen die beroep doen op onze hulp, hebben een slechte ervaring met de stad. Ze zijn bijvoorbeeld veroordeeld voor zwartwerk, ze hebben onbetaalde verkeersboetes, ze gebruiken overmatig drugs en alcohol. Sommigen hebben zelfs een strafrechtelijk verleden. Dan komt het er op neer om heel geduldig te zijn en zo een vertrouwensband op te bouwen.”

Dan blijft de vraag hoe Gebewo deze mensen vindt. “Het is pas als ze er nood aan hebben dat hulpbehoevenden naar onze centra komen. Daar proberen onze medewerkers met hen in contact te treden. Wanneer die band is opgebouwd, stellen onze medewerkers hen vragen”, aldus Gühne. Mensen die willen blijven gebruik maken van sommige diensten moeten zich laten registreren. Zo verzamelt de stad, die deze initiatieven financiert, gegevens over de mensen die er beroep op doen. De betrokkene moet dan zeggen waar hij vandaan komt, waar hij verblijft, of hij werkt enzovoort. “Zo zijn wij en de stad in staat om aan evaluatie te doen.”

Hans Neven