‘War on drugs’ en de stad van niemand

‘De ‘war on drugs’ en meer camera’s in de stad: dat beleid heeft gefaald. En toch pakt Bart De Wever (N-VA) ermee uit.’ Bleri Lleshi geeft alternatieven.

‘War on drugs’ is prioriteit nummer één voor Bart De Wever. Dat deze prioriteit in het Engels is ingeburgerd is geen toeval. Die oorlog werd eerst gevoerd in de VS en het VK en werd niet gewonnen. Desondanks: als De Wever burgemeester wordt, dan is Antwerpen aan de beurt.

Bart De Wever wil graag burgemeester van ’t Stad worden. Zijn beste argument om voor hem te stemmen, is tot nu toe ‘de socialisten in de oppositie, dat zou verfrissend zijn’. Zelfs dat is een leugen, want zoals de kaarten nu liggen kan hij geen stap zetten zonder de socialisten. Iets wat hij en elke Antwerpenaar heel goed beseft.

Zoek de 7 verschillen

Ik zie Groen noch PVDA+ een coalitie aangaan met de N-VA. De verschillen tussen die partijen zijn (gelukkig) te groot. De Open VLD en het Vlaams Belang heeft de N-VA al leeggezogen, en wat overblijft van die partijen zal niet genoeg zijn om samen een meerderheid te vormen. Stel dat het toch zou kunnen, misschien een nipte meerderheid? Dan wil ik wel eens zien hoe De Wever ‘de muur tussen de N-VA en het VB’ opeens afbreekt. Zo zijn we snel terug bij de socialisten en meer bepaald bij de huidige burgemeester Patrick Janssens. Als je de verschillen zoekt tussen die twee dan ga je je aan een ‘zoek de 7 verschillen’ moeten wagen. Behalve wat de ego’s en de postjes betreft, lijkt het dik in orde tussen die twee.

Terwijl Janssens voor ‘stadsontwikkeling’ koos als prioriteit tijdens een kopstukkendebat op de VRT, schoof De Wever ‘drugs’ naar voren ‘omdat ik mij daar echt veel zorgen over maak’ en ‘ik vind dat drugs echt een losersimago moeten krijgen en vandaag heeft dat een winnersimago’. Drugs een ‘winnersimago’? Als De Wever het zegt zal dat wel kloppen zeker.

In de twee kopstukdebatten (23/09) durfden noch de vier journalisten noch de andere panelleden, vragen te stellen bij wat De Wever aankondigde over drugs en criminaliteit. Nochtans zijn er heel wat kanttekeningen bij te plaatsen.

Economische crisis

We zitten momenteel midden in een van de zwaarste economische crisissen sedert lange tijd. Een crisis die ook ernstige sociale gevolgen heeft. Ongelijkheid, armoede, werkloosheid en uitsluiting zijn toegenomen. Het tekort aan scholen en aan sociale huisvesting neemt ook toe. Niet deze problemen maar criminaliteit staat hoog op de agenda van de meerderheid van de Belgische (niet alleen Vlaamse dus) politieke partijen. Is dat echt ons grootste probleem?

Criminaliteit is altijd een probleem en dient aangepakt te worden. Maar dat het zeker niet het grootste probleem is, gaf men tijdens het kopstukkendebat zelf toe toen de cijfers werden genoemd. Er zijn verschillende redenen waarom de politici met het thema criminaliteit uitpakken. Ik zal de twee belangrijkste toelichten.

Ten eerste: als de socio-economische situatie verslechtert dan stijgt de criminaliteit, want criminaliteit heeft oorzaken en die zijn vooral socio-economisch. Tenzij je gelooft in evolutionistische racistische theorieën die vertellen dat een bepaalde bevolkingsgroep bloedcellen heeft met neiging tot criminaliteit. Of indien je gelooft in de even racistische culturalistische theoriën waarin de Marokkaanse Belg agressief is en de blanke Belg pedofiel. Als je in één van deze theorieën gelooft dan hoef je niet verder te lezen.

Ten tweede: terwijl de socio-economische problemen toenemen stellen we vast dat de politici onmachtig zijn om ze aan te pakken. Politici dienen voor iets. Ze zijn namelijk de machthebbers en ze worden verkozen om de samenleving te besturen en de problemen aan te pakken. Ze moeten op één of andere manier laten zien dat ze daarmee bezig zijn. Lukt het niet om de echte problemen aan te pakken, dan is het thema criminaliteit het makkelijkste en meest voor de hand liggend om hun macht te legitimeren.

Criminaliteit als lievelingsthema

Criminaliteit is een thema dat van oudsher vooral door rechtse en extreemrechtse partijen wordt gebruikt. Vandaag is het anders. Van links tot en met extreemrechts springen ze op die kar. De reden daarvoor kennen we ondertussen. De afgelopen 30 jaar is links niet in staat gebleken om de eigen ideologie en eigen thema’s op te bouwen, dus kampeert het in dezelfde polder als rechts.

Als De Wever zegt dat Janssens met zijn huidig discours op zíjn terrein zit dan heeft hij gelijk. Zoals Filip Dewinter gelijk heeft als hij De Wever hetzelfde verwijt. Ze hebben het over dezelfde thema’s, namelijk criminaliteit en migratie, maar De Wever verwoordt ze anders dan Dewinter terwijl ze het inhoudelijk grotendeels eens zijn. De kiezer moet zich niet laten bedriegen door de schijn noch door de harde taal van De Winter, want waar kan hij in zijn positie nog naartoe? Alhoewel het bij het VB altijd nog extremer kan. Nu de N-VA hun extreemrechtse thema’s, standpunten en zelfs kandidaten heeft gerecupereerd, zoekt het VB heil bij mensen zoals Patrick Sessler, ooit bij het FN en een nazist die openlijk de Hitlergroet brengt.

‘War on drugs’

Terug naar de ‘war on drugs’. In 1971 verklaarde Richard Nixon, toenmalig president van de VS, het drugsgebruik als ‘publieke vijand nummer 1’. Sindsdien is die ‘war on drugs’ niet weg geweest. Telkens weer kwam hij hoog op de agenda te staan in de VS en nadien ook in het VK. Vooral conservatieve denkers en politici vonden en vinden nog steeds die oorlog een belangrijk thema.

Heeft die oorlog nu iets opgeleverd? Volgens de Global Commission on Drugs Policy, een speciale commissie opgericht om het drugsbeleid van de VS en andere landen te analyseren, is die oorlog ronduit rampzalig geweest. In een belangrijk rapport dat vorig jaar verscheen, tonen ze aan hoe door o.a te focussen op harder optreden de ‘war on drugs’ niet alleen compleet heeft gefaald, maar zelfs meer criminaliteit en geweld heeft voortgebracht.

De cijfers in de bakermat van deze oorlog zijn hallucinant. In de VS zijn in 2008 meer dan 1.5 miljoen Amerikanen gearresteerd wegens drugsdelicten. 500.000 van hen werden gevangen gezet. In het VK zei de minister van Justitie Ken Clarke een aantal maanden geleden dat zijn land de afgelopen 30 jaar ‘ronduit heeft gefaald in de strijd tegen drugs’. President Barack Obama zei eerder dit jaar dat het volstrekt legitiem was om een gesprek te hebben over de huidige wetten want ‘die zijn meer kwaad dan goed aan het doen in bepaalde plaatsen’.

Decriminaliseren levert wel positieve resultaten

Een open gesprek is geen slecht idee want we hebben in Europa voorbeelden van hoe je het anders kan aanpakken. In Portugal heeft men in 2001 drugsbezit voor persoonlijk gebruik gedecriminaliseerd en acht jaar later zijn de cijfers indrukwekkend. Ik citeer er enkele: in 2000 waren drugsgebruikers besmet door injectienaalden goed voor 52% van de nieuwe hiv-besmettingen In 2009 was dat aantal gedaald tot 16%. Tussen 60 en 70% van de gebruikers die het afkickprogramma hebben gevolgd vallen niet terug in het daaropvolgende jaar. Dit heeft ondermeer te maken met het feit dat de verslaafden eerder hulp zoeken nu ze geen angst moeten hebben dat ze aangegeven worden bij de politie.

Het beleid heeft dus gekozen voor decriminalisering, preventie en sociale reïntegratie. Waarom zouden we dan kiezen voor een beleid dat aantoonbaar gefaald heeft terwijl we kunnen kiezen voor één dat wel degelijk positieve resultaten heeft opgeleverd?

Rechtse populisten

Het is niet mooi om te zeggen maar op zo’n momenten denk ik dan: maar goed dat de Amerikanen en Engelsen ons voor zijn, dan weten we hoe wij het niet moeten doen. Als ze toch zelf zeggen dat dit soort beleid bij hen heeft gefaald.

Helaas, de rechtse populisten in Europa zien een kans om de kiezers te bespelen in een gevoelig thema want drugs hebben te maken met criminaliteit en veiligheid. In deze onzekere tijden zonder jobzekerheid, zonder te weten of men zijn rekeningen kan betalen, tijden waarin zelfs relaties weinig stabiel blijken, zijn de mensen bereid om ver te gaan wat betreft fysieke veiligheid. Dat wil zeggen: men is bereid om carte blanche te geven aan de politici. Als we de peilingen mogen geloven is dat precies wat de Antwerpenaren – en de rest van Vlaanderen – van plan zijn met De Wever.

Londen en Antwerpen

De kandidaat burgemeester heeft nog andere plannen behalve de ‘war on drugs’. Hij wil zoveel mogelijk camera’s plaatsen in de stad. Allerlei technologische camera’s, zoals in Londen waar de conservatieve Boris Johnson, van wie De Wever een grote fan is, overal camera’s heeft geplaatst.

In het VK zijn ze wereldkampion in CCTV (closed circuit television). Ze hebben meer dan vier miljoen camera’s geïnstalleerd. Of 1 per 14 inwoners. In Londen, de voorbeeldstad voor De Wever, word je gemiddeld 300 keer per dag gefilmd en 40% van de openbare ruimte staat onder videocontrole. Deze miljoenen camera’s kosten geld, veel geld.

Lang vóór Boris Johnson, in de jaren negentig, ging 78% van het budget voor misdaadpreventie al naar het plaatsen van meer camera’s. Miljarden euro’s zijn hierin geïnvesteerd tijdens de afgelopen twee decennia. Mike Neville van Scotland Yard en verantwoordelijk voor het beheer van al deze camera’s, gaf toe dat CCTV’s in het VK een ‘volslagen fiasco’ zijn geweest. De cijfers spreken voor zich: 1 op 1000 misdrijven werden opgelost dankzij CCTV beelden. Nogmaals: waarom zou de Antwerpenaar voor dit soort beleid kiezen?

Het beleid is nu al asociaal genoeg in Antwerpen als je kijkt naar welk soort beleid Janssens heeft gevoerd in bijvoorbeeld Antwerpen Noord. Daklozen, drugsgebruikers en jongeren verjagen van een plein is niet de oplossing voor het probleem, maar zorgt wel voor de verschuiving van het probleem. Ook de GAS-boetes, waarvan Janssens een grote fan is (De Wever overigens ook), zijn geen oplossing als je weet dat vooral de armen worden beboet die deze boetes niet eens kunnen betalen.

Een ongenadige combinatie: neoliberalisme en neoconservatisme

Het kan erger en De Wever wil het graag bewijzen. Waarom is De Wever nog erger dan Janssens? Omdat de N-VA het neoliberalisme combineert met neoconservatisme en dat is een combinatie die Europa en andere delen van de wereld vandaag in een diepe crisis heeft doen belanden. Het is deze combinatie die hoofdverantwoordelijke is voor de huidige crisis.

Met dit in het achterhoofd, met de feiten en de cijfers die we kennen en die elk van ons kan achterhalen, deze keiharde neoliberale en neoconservatieve populisten hoge toppen zien scheren in ons land is pijnlijk. Dit kan men moeilijk ontkennen.

We weten dat het erger kan en dan rijst de vraag: gaan we de klok ooit kunnen terugdraaien eens de schade is aangericht? Neen, dat zal niet lukken. Gaan we de schade kunnen herstellen? Misschien, maar als je naar de VS en het VK kijkt dan zijn er heel wat zones in grote steden die de staat simpelweg heeft opgegeven. Ze zijn volledig aan hun lot overgelaten.

Ik waag mij aan de voorspelling dat als de Antwerpenaren niet hard nadenken over hun stem dat dan binnen niet zo’n lange tijd ook een zone zoals Antwerpen Noord een dergelijk VS-scenario wordt. Dan kunnen we met ons allen zeggen ‘wir haben es nicht gewusst’, maar dat is onzin want we weten goed genoeg hoe het niet moet. Ik heb al mensen en cijfers aan het woord gelaten wat betreft de VS en het VK. Het gaat om keuzes maken. Nogmaals: het is geen toeval dat de VS het meest ongelijk ontwikkelde land is en dat het VK één van de meest ongelijke landen is in Europa.

Over keuzes gesproken. Eén vierde van alle gevangenen ter wereld zit in een Amerikaanse gevangenis. In de VS gaat men voor de eerste keer in de geschiedenis meer geld investeren in gevangenissen dan in hoger onderwijs. Dat is kiezen voor meer sociale ongelijkheid, grotere armoede, meer politiestaat en een angstmaatschappij. Het is kiezen voor een controlesamenleving, delen van de stad die men opgeeft en vijandschap tussen de armen en de rijken. Kortom, een dergelijke stad is van niemand nog. Ook niet van de rijken of zij die het goed hebben want die kunnen er niet van genieten.

Links alternatief

Daarom is vandaag harder dan ooit een ander alternatief nodig. Wat mij betreft een echt links alternatief voor iedereen die de dingen anders wil zien in zijn/haar eigen stad. Wat moet een links alternatief vooropstellen? Het moet aan alle inwoners van de stad dat waarop men recht heeft garanderen. Zo leg je een basis voor een gelijke en rechtvaardige stad. En als die basis er is, dan kunnen en zullen de inwoners hun plichten nakomen voor de ander, zichzelf en de stad. Het tegenovergestelde van wat De Wever wil. “Ik wil naar een plichten-discours”, zei hij onlangs. Ik vraag mij dan af hoe je iemand op zijn/haar plichten kan wijzen als je diens rechten afpakt?

Verder moet een links beleid straffen wie gestraft dient te worden. Maar het hoofddoel van een straf moet niet de wraak zijn, maar wel de herïntegratie van de dader. Dat is de basis van ons strafwetboek.

Wat vooral centraal moet staan is hoe het beleid van het stadsbestuur het leven van zoveel mogelijk van haar inwoners kan verbeteren. Dat kan alleen als men de juiste keuzes maakt en de middelen die men heeft ook in die keuzes investeert. De linkse keuze moet er één zijn voor een beleid dat rechtvaardig, gelijk, sociaal en solidair is. Op deze manier maak je het leven van de stadsinwoners aangenaam, maar dan niet alleen voor een bepaalde elite, maar voor zoveel mogelijk inwoners van de stad.

Bleri Lleshi is politiek filosoof. Hij werkt momenteel aan een nieuw boek ‘De neoliberale strafstaat’.