Tom Vandyck

Waarom Obama’s tweede ambtstermijn net zo lelijk wordt als zijn eerste

Tom Vandyck Tot 2014 correspondent in de VS voor Knack.be

Tenzij de Amerikaanse kiezers zijn Democratische partij over twee jaar weer een parlementaire meerderheid bezorgen, zal het voor Obama de komende vier jaar net zo hard ploeteren zijn als de vorige vier.

Zes- tot achthonderdduizend mensen, het is een hoop volk. Maar niet voor Barack Obama. Die kreeg voor zijn eerste inauguratie vier jaar geleden dubbel zoveel volk op de been. Wie erbij was, zal het nog lang heugen, al was het maar omdat je na afloop nog uren moest staan koukleumen voordat je vanwege die mensenmassa een metrostation in kon.

Voor de presidentiële beëdiging morgen wordt dus maar de helft van dat aantal verwacht in Washington. Het blijft iets om een keer mee te maken, zo’n inauguratie, maar niemand verkeert deze keer in de waan dat alles nieuw zal worden wanneer Obama zijn hand op de bijbel van Martin Luther King legt een trouw zweert aan de Amerikaanse grondwet.

We weten ondertussen namelijk hoe het de voorbije vier jaar gelopen is. Obama heeft een hoop gedaan – en ook een hoop niét – en niemand heeft zich verveeld, maar een verheven schouwspel was het niet. Wel integendeel. Vaak was het ergerlijk, steeds was het lelijk en bij momenten was het zelfs ronduit deprimerend.

Epische verwezenlijking

De volgende vier jaar zal het niet anders zijn. Sterker nog: het zit erin dat de komende vier jaar heel erg op Obama’s eerste ambtstermijn gaan lijken. Volgt u even?

In 2009-2013 leverde Obama één historische wetgevende tour de force af: de ziektehervorming. Daar hadden presidenten zich al een eeuw de tanden op stukgebeten, maar hij klaarde de klus. Alleen al daarom krijgt hij een plaats in de geschiedenisboeken.

Ook de komende vier jaar zal er wellicht zo’n krachttoer komen. Dat wordt immigratie of vuurwapenbeheersing. Wellicht zal het immigratie zijn, omdat er voor het kroonjuweel van een wapenwet – een hernieuwd verbod op aanvalswapens – nauwelijks een meerderheid denkbaar is.

Een immigratiehervorming zou weliswaar niet zo’n epische verwezenlijking zijn als de ziektewet, maar ook dat is een dossier dat al jaren schijnbaar onoplosbaar ligt te rotten.

Na de voorbije verkiezingen dient zich echter een unieke kans aan om de zaak in beweging te brengen, omdat de Republikeinen hebben ingezien dat ze iets moeten doen aan hun positie bij Latino’s – de snelst groeiende groep in de VS. Ergens rond 2040 zullen minderheden in de meerderheid zijn in de VS. Als ze op het ingeslagen pad doorgaan en een partij van blanke mannen blijven, zullen de Republikeinen zichzelf lang voor die tijd al irrelevant gemaakt hebben.

Obama had tijdens zijn eerste ambtstermijn ook een aantal secundaire, maar nog steeds belangrijke successen. De Wall Street-hervorming en de bailout voor Detroit, bijvoorbeeld. Ook deze keer zal dat zo zijn. Een kleinere wapenwet, die zich pakweg beperkt tot een strengere registratieplicht en achtergrondcontrole op kopers, kan onder die categorie. Of een initiatief om iets te doen aan de dreigende crisis met studieleningen.

Miljoenen Amerikaanse twintigers studeren af met tienduizenden dollars aan schulden en slagen er in de slabakkende economie vervolgens niet in om jobs te vinden die hen in staat stellen om die af te betalen. Amerika heeft ondertussen meert schulden uitstaan aan studieleningen dan op kredietkaarten. Dat is een tikkende tijdbom.

Klimaatflop

Obama zal natuurlijk ook weer een oorlog beëindigen. Toen was dat Irak, nu wordt het Afghanistan. En er zullen dingen zijn die hij ook nu weer niet voor elkaar krijgt. Dan is het vooral denken aan klimaatverandering.

Obama beloofde tijdens zijn campagne in 2008 een cap & trade-stelsel voor broeikasgassen. Daar kwam helemaal niks van en dat was zijn grootste mislukking. Er is weinig reden om aan te nemen dat het deze keer anders zou gaan.

Voor het klimaat bestaat simpelweg geen animo in de VS. Voor de Republikeinen is klimaatverandering een ideologisch symbooldossier geworden: wie erin gelooft, is een halve communist. Bovendien pompt de VS dezer dagen dankzij allerlei nieuwe boortechnieken een hoop voorheen onbereikbare olie op. Voor een staat als North Dakota betekent die olie het verschil tussen langzaam doodbloeden en een economische boom. Daar tegenin gaan, is politieke zelfmoord.

Tenzij New York ook volgend jaar én het jaar daarna weer getroffen wordt door superstormen die de kustlijn blank zet en de metro verzuipt, moet je van Obama qua klimaat dan ook niet vel meer verwachten dan bescheiden investeringen in groene energie. Het herschikken van de marktstimuli met een cap & trade-stelsel, laat staan een CO2-belasting, daar praat hij niet eens meer over.

Chantage

Hoe dan ook zal dat alles weer overschaduwd worden door eindeloze ideologische loopgravenoorlogen over de overheidsfinanciën. De voorbije weken hebben we daar al een voorsmaakje van gekregen met de discussies over de ‘fiscal cliff’ en het schuldplafond.

Net zoals tijdens de laatste twee jaar van zijn eerste termijn ziet Obama zich geconfronteerd met een Republikeinse oppositie die in de greep zit van Tea Party-fanatici. Die zijn er in alle ernst van overtuigd dat de president een stiekeme communist is en ieder overheidsingrijpen in de economie het begin van het fascisme.

Het lijdt dan ook weinig twijfel dat de Republikeinen ook de komende jaren elke gelegenheid te baat zullen nemen om de president te chanteren met zelf gefabriceerde crises. Het schuldplafond (de wettelijke limiet op de Amerikaanse staatsschuld) kan daarbij keer op keer terugkomen.

Wordt dat niet verhoogd, dan kan de Amerikaanse regering haar schulden niet meer afbetalen, wat noodlottige economische gevolgen zou hebben. Het schuldplafond kan niet verhoogd worden zonder de Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Zodoende heeft die een perfect chantagemiddel in handen om Obama tot steeds maar nieuwe besparingen en belastingverlagingen te dwingen.

De VS bereikt het schuldplafond in principe in de tweede helft van februari. Dat de Republikeinen zich afgelopen week bereid verklaarden om het provisoir voor drie maanden te verhogen, werd her en der onthaald als een teken van redelijkheid, maar al wat dat garandeert – en het uitstel moet nog goedgekeurd worden – is dat het dossier in april weer op tafel komt, waarna het chanteren opnieuw begint.

Hoe dat moet ophouden, ziet niemand in. Tenminste: zolang de Republikeinen het Huis in handen hebben.

Lamme eend

Feit is: de Republikeinen spelen met vuur. Bij de laatste confrontatie over het schuldplafond, in 2011, die de VS haar perfecte kredietrating kostte, kregen zij de schuld van de kiezers. De peilingen geven aan dat de Amerikanen stilaan de buik vol hebben van hun obstructie. Obama werd niet voor niks herkozen.

Als de Republikeinen doorgaan op het ingeslagen pad, is het dan ook niet uitgesloten dat de kiezer hen daar bij de tussentijdse verkiezingen in 2014 de rekening voor presenteert en het Huis weer in Democratische handen valt.

Goed voor Obama? Ongetwijfeld. Maar ook daar zijn grenzen aan. De Democraten hadden tijdens Obama’s eerste twee jaar in het Witte Huis al bijzonder comfortabele meerderheden in het Huis en de Senaat, maar ook toen ging alles bijzonder moeizaam.

Vanwege de filibusterregel in de Amerikaanse Senaat heb je daar zestig stemmen op honderd nodig om dingen goedgekeurd te krijgen. In 2009 en 2010 hadden de Democraten die zestig stemmen en het hielp Obama nauwelijks. Zeg nooit ‘nooit’, maar dat de Democraten over twee jaar hun filibusterbestendige meerderheid in de Senaat zouden herstellen, lijkt op zijn zachtst gezegd sterk.

Bovendien wordt een Amerikaanse president in de laatste twee jaar van zijn tweede ambtstermijn met elke dag die voorbij gaat een beetje meer een ‘lame duck’: een lamme eend die niks meer te zeggen heeft, omdat ook de parlementsleden van zijn eigen partij steeds minder rekening met hem houden naarmate het einde nadert.

Slotsom: het zal weer ontzettend ploeteren zijn, maar lelijk gaat ook. Obama zal dingen verwezenlijken. Zijn eerste vier jaar hebben aangetoond dat hij ook met wind tegen zijn slag grotendeels weet thuis te halen. Maar hij kan het beter zo snel mogelijk doen, want de klok gaat hoe dan ook steeds luider tikken.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content