Waarom krijgt Veronica geen gehoor?

Alle vliegtuigen en moderne schepen hebben een zogenaamde zwarte doos aan boord. Die slaat alle relevante informatie op die in het geval er iets misloopt uitsluitsel kan geven over de precieze oorzaak. In feite hoort zo’n black box ook thuis in een auto.

Telkens er zich vliegtuigcrash voordoet, wordt met man en macht gezocht naar de zwarte doos. Die bevat immers alle relevante gegevens – inclusief de registratie van de gesprekken in de cockpit – met betrekking tot de vlucht. Aan de hand van die info kunnen specialisten het verloop van de vlucht gedetailleerd reconstrueren én uitzoeken wie of wat het ongeval heeft veroorzaakt. Je kan en mag luchtverkeer niet vergelijken met autoverkeer. Maar feit is dat dagelijks duizenden verkeersongevallen gebeuren, met dit verschil dat niet elke botsing een dodelijke afloopt kent. Maar toch.

Wie heeft wat te verbergen?
Het is ook altijd hommeles met het vaststellen van de verantwoordelijkheid. Wie of wat is in gebreke gebleven, gaat het om een menselijke fout of heeft de techniek de mens in de steek gelaten? Door wie en hoe gedetailleerd en deskundig is de bestandsopname van het ongeval geschiedt? De direct betrokkenen zijn meestal zo geëmotioneerd dat hun uitleg en visie op de gebeurtenissen vaak subjectief en onsamenhangend zijn. Zijn er getuigen, kunnen hun verklaringen de rechter helpen een objectief oordeel te vellen. Soms valt de uitspraak pas jaren later als er van de getuigen en de betrokken voertuigen geen spoor meer te bespeuren is. En valt het ook u op dat rechters zelden de oorzaak van een ongeval bij staat van de weg of bij een defect aan het voertuig leggen? Bij gebrek van bewijsmateriaal. Na een ongeval worden de wagens meteen afgesleept, in het slechtste geval belanden ze binnen de kortste keren op de schroothoop.

Dat alles zou men makkelijk kunnen voorkomen door een zwarte doos in elke auto in te bouwen. Die kan dan uitsluitsel geven over de snelheid op het ogenblik van het ongeval, over het al dan niet functioneren van ABS en ESP en noem maar op. In feite zijn die gegevens nu al beschikbaar. Al die assistentiesystemen worden immers elektronisch aangestuurd door enkele tientallen units die onderling informatie uitwisselen, indien daartoe een functionele noodwendigheid bestaat. Uw garagist kan die informatie via zijn pc uitlezen, om pannes te detecteren en te herstellen. Een automekanieker is niet langer een handige sleutelaar maar een hoogopgeleide elektronicaspecialist.

Als uw garagist die informatie kan uitlezen, waarom worden die gegevens dan niet gebruikt voor het vaststellen van de verantwoordelijkheid bij een ongeval? Goeie vraag. Veertig jaar geleden is de discussie hierover een eerste keer losgebarsten, op het moment dat de elektronica zijn intrede deed in de auto. Verkeers- en veiligheidsdeskundigen waren pro, de constructeurs hielden zich op de vlakte, de nationale overheden toonden geen interesse. In die situatie is niet veel verandering opgetreden, tenzij dat de Europese Commissie meer veel macht heeft gekregen in grensoverschrijdende beleidsdomeinen, zoals verkeersveiligheid en milieu. Dat heeft onder meer geleid tot strengere uitlaatnormen en veiligheidsvoorschriften binnen Europa. De Europese Commissie heeft ook onderzoek laten uitvoeren naar de impact van de inbouw van een zwarte doos in nieuwe auto’s. Het zogenaamde Veronica-project heeft uitgewezen dat zo’n initiatief het aantal ongevallen met 10 procent kan doen dalen. De bestuurders zullen dan voorzichtiger gaan rijden, goed wetende dat hun rijgedrag constant en nauwkeurig wordt geregistreerd. Ingeval van twijfel over de schuldvraag kan de rechter die informatie raadplegen om een deskundig en onpartijdig oordeel te vellen. Sommige politieke families zien hierin een bedreiging voor de privacy. Ook de autoconstructeurs staan niet te springen. Zij vrezen voor nog meer schadeclaims als de rechter de oorzaak van een ongeval bij een technisch defect of tekortkoming van de auto kan leggen – op basis van onweerlegbaar bewijsmateriaal. De inbouw van zo’n black box zou bovendien de prijs van nieuwe auto’s de hoogte injagen. Dat is klinkklare onzin volgens Michael Weber, directeur van het Instituut voor Ongevallenanalyses in Hamburg. “Alle relevante informatie is nu al beschikbaar, ze moet alleen gebundeld worden. Dat kost niks. Via een chip van 5 euro kan die informatie bovendien worden ‘bevroren’ over een periode van 20 seconden voor en 10 seconden na het ongeval. Dat volstaat voor een deskundige analyse van de gegevens en een gedetailleerde reconstructie van het ongeval.”

Daarmee ligt de bal in het kamp van de Europese Commissie en het Europees Parlement. De aanbeveling van het ‘Veronica-project’ is duidelijk: de zwarte doos kan het aantal ongevallen met 10 procent terugdringen. Meer verkeersveiligheid dus voor de prijs van 5 euro! Waarop wacht de politiek? Of wie heeft wat te verbergen?