Waarom déze eurozone haar eigen ondergang veroorzaakt

Eigenlijk staan we nog nergens in het bezweren van de echte oorzaken van deze eurocrisis. Immers: waarom zou u uw huur betalen als uw buren dat voor u doen omdat ze u graag in de buurt houden?

Jens Weidmann, de voorzitter van de Duitse Bundesbank, zei het eind maart tijdens een speech in Londen onomwonden: “In een monetaire unie waar de lidstaten hun autonomie inzake budgettair en economisch beleid behouden, worden regeringen er toe aangezet om alsmaar meer schuld te maken”. Nu de crisis binnen de eurozone, na nooit weg te zijn geweest, dezer dagen weer hoog oplaait, is het erg zinvol om even stil te staan bij die woorden van Weidmann, één van de allerbelangrijkste spelers in het ganse euroverhaal.

Spanje komt steeds meer in nauwe schoentjes omdat de markten een herhaling van het Grieks scenario vrezen: veel beloftes en toezeggingen vanwege de nationale regering om budgettair orde op zaken te stellen en structurele maatregelen te nemen met het oog op aanzwengeling van economische groei en tewerkstelling. In Athene bleek het onmogelijk om die maatregelen door te voeren en in Madrid tekent zich nu een gelijkaardig scenario af. De situatie in Portugal verschilt nauwelijks, maar dat land krijgt vandaag weinig aandacht wegens zo klein in vergelijking met Spanje (Portugal is maar één zesde van de Spaanse economie).

De klaarblijkelijke onmogelijkheid om ernstige saneringen en herstructureringen door te voeren, heeft alles te maken met het feit dat er binnen het Europese gegeven tot nader order altijd een alternatief bestaat, namelijk hulp van de rest van Europa. Die hulp kan er komen via reddingsoperaties zoals Griekenland er nu al twee toegeworpen kreeg. Ook de Europese Centrale Bank (ECB) kan hulp bieden, namelijk door de obligaties van de landen in nood op te kopen. Die opkoop kan rechtstreeks door de ECB gebeuren of onrechtstreeks. Dit laatste grijpt plaats wanneer de ECB de banken binnen de eurozone extra financiert (bijvoorbeeld via de zogenaamde LTRO’s) en deze middelen gedeeltelijk naar overheidspapier gekanaliseerd worden.

Of het nu om hulp via reddingsoperaties gaat dan wel om hulp vanwege de ECB, telkens is de realiteit dat de kost van die hulp in belangrijke mater gedragen wordt door andere landen dan de noodlijdende landen. Waarom zou u moeite doen om uw huur te betalen als uw buren die voor u betalen omdat ze u graag in de buurt houden? Alle eurolanden, met Berlijn en Parijs op kop, hebben zo’n schrik van één of meerdere exits uit de eurozone, laat staan van een implosie van het systeem, dat ze altijd klaar staan met de portemonnee.

De retoriek dat ze géén geld zullen geven, is de voorbije maanden compleet ongeloofwaardig geworden, ondanks het feit dat finaal zelfs ook Duitsland budgettair ten onder zal gaan in deze schema’s. En dus hebben landen als Griekenland weinig redenen om snel en doortastend op te treden eens de crisis zich aanmeldt. In een land als IJsland bestond die sense of urgency wel zeer acuut omdat er geen rijke buren met opengesperde portemonnee klaar stonden.

Spanje en Portugal gaan traag maar zeker de Griekse weg op terwijl Dublin zich afvraagt waarom men de Ierse bevolking blijft pijnigen terwijl men de rekening aan anderen zou kunnen doorschuiven. Italië zal ook volgen en op iets langere termijn zit ook Frankrijk in de wachtkamer. De verleiding van de gratuite Europese hulp wordt te groot eens ingrepen die zwaar pijn doen en electoraal de beleidsvoerende politici zullen afstraffen, aan de orde komen. Bij een instelling als het IMF is men zich pijnlijk bewust van die barre Europese realiteit en dus gaat men bij deze instelling steeds meer op de rem staan als het om steun aan de eurozone gaat.

Er is maar één uitweg uit deze impasse die onvermijdelijk naar de explosie van de monetaire unie leidt en dat is een volwaardige politieke unie. Nationale regeringen zullen belangrijke pakketten van hun bevoegdheden volledig en onherroepelijk aan het Europese niveau moeten afstaan. De fiscal compact is daar lichtjaren van verwijderd. Eigenlijk staan we nog nergens in het bezweren van de echte oorzaken van deze eurocrisis.

Johan Van Overtveldt