Waanzin in Washington: Hoe Amerika zichzelf de gracht in rijdt

Wie dacht dat na Barack Obama’s herverkiezing de rede zou terugkeren in Washington, is eraan voor de moeite Voor de zoveelste keer dreigt in de VS een begrotingscrash. Deze keer vergaat de wereld aanstaande vrijdag.

Na het schuldplafond, de fiscal cliff en een stuk of wat andere begrotingscrises draait de zaak nu om ‘sequestration’. In een notendop: als er tegen vrijdag geen akkoord is over de begroting voor de komende jaren, treden er automatisch onmiddellijke, draconische besparingen voor 85 miljard dollar in werking, die over tien jaar zouden oplopen tot 1200 miljard dollar.

Dat is samen goed voor 8 procent van de militaire uitgaven van de Amerikaanse overheid en 5 procent van alle overige uitgaven, behalve sociale uitkeringen. Economen waarschuwen voor de consequenties. Zo’n hap neem je niet in een keer uit de economie zonder brokken te maken. Treedt de ‘sequester’ in werking, dan zou dat tot een nieuwe recessie leiden en dreigen een miljoen banen verloren te gaan.

Ideologische waanzin

Je zou denken dat de politici als bezetenen zitten te onderhandelen om dat onheil af te wenden. De Amerikaanse versie van onze eigen onderhandelingsmarathons in Hertoginnendal, zeg maar.

Maar ondertussen in Washington? Niks van dat alles. Daar zit iedereen op zijn handen. De meeste moeite gaat op aan ruziën over wiens schuld dit nu eigenlijk allemaal is (die van de ander, dat spreekt).

De sequester is nochtans een geheel kunstmatig fenomeen dat in het leven geroepen werd door politici en door hen net zo makkelijk weer ongedaan gemaakt kan worden. In principe is een simpele stemming voldoende: we doen het niet, de helft van de stemmen plus één, punt uit.

Maar zo simpel ligt het niet. In de VS heb je namelijk te maken met een Republikeinse partij die er uit ideologische waanzin op gebrand lijkt om elke paar maanden een crisis uit te lokken die het ’s lands economie dreigt te ruïneren. De laatste paar keer werd dat op het nippertje vermeden, maar deze keer dreigt het raak te zijn.

Achterpoortjes

De sequester is een uitloper van de crisis rond het schuldplafond in 2011. Toen werd afgesproken om de staatsfinanciën tegen begin 2013 voorgoed te saneren middels een zogenaamde ‘grand bargain’. Om iedereen tot handelen aan te zetten werd de sequester in het leven geroepen: een reeks besparingen die zo angstaanjagend zijn dat men ze ten allen prijze zou willen vermijden. Edoch: twee jaar later is het zover en een oplossing is er niet.

Dat er aan de Amerikaanse staatsfinanciën wat moet gebeuren, staat als een paal boven water. Dat wil Barack Obama doen met wat hij zelf een ‘evenwichtige benadering’ noemt: een combinatie van besparingen en hogere lasten; in dit geval vooral door het sluiten van fiscale achterpoortjes voor de rijken en bedrijven.

Daar staat een zeer stevige meerderheid van de Amerikaanse bevolking achter, blijkt nog maar eens uit een peiling van de krant USA Today vorige week.

De Republikeinen willen echter onder geen beding horen van wat voor hogere belastingen dan ook. Obama kreeg bij de confrontatie over de fiscal cliff twee maanden terug al een bescheiden belastingverhoging voor de rijken, en dat moet volstaan, zei de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden John Boehner. Vanaf nu wil hij alleen nog maar over besparingen praten.

Stokpaardjes

Dat mag vreemd heten, want de lastenverhoging die Obama vandaag voorstelt – het sluiten van die achterpoortjes – was tijdens de voorbije verkiezingscampagne nog een Republikeins stokpaardje. Nu Obama het voorstelt, kan het echter niet meer.

De Republikeinen, uit ideologische blindheid en een irrationele haat voor Obama, zijn de ratio echter al lang voorbij. Dat krijg je met een partij die zichzelf de voorbije jaren heeft uitgeleverd aan een minderheid van fanatici die in de president de reïncarnatie van Stalin zien en de overheid, met de onsterfelijke woorden van anti-belastinggoeroe Grover Norquist, zo klein willen krijgen dat je ze kan verdrinken in een badkuip.

Na de verkiezingen van afgelopen november zou je nochtans gedacht hebben dat het ergste leed geleden was. Die gingen precies over dit soort economische dossiers en Obama won ze met aanzienlijk verschil. De kiezer heeft dus gesproken. Maar in Washington maakt dat tegenwoordig weinig uit. En ja, dat hadden wij hier netjes voorspeld.

Bij voorbaat gewonnen Feit is: Republikeinen in Washington hoeven zich niet zo gek veel aan te trekken van ‘de kiezer’, want die kan hen slechts mondjesmaat in hun werkzekerheid bedreigen.

Of een Republikeins Congreslid zijn baan behoudt, wordt meestal niet bepaald bij de verkiezingen, maar bij de vóórverkiezingen. Republikeinse deelstaatsbesturen hebben de kiesdistricten namelijk heel gewiekst zo uitgetekend dat hun mannetjes vaak al bij voorbaat zeker zijn van winst.

Anders gesteld: de politici kiezen hun kiezers in plaats van andersom. En zo kan het bijvoorbeeld dat de Republikeinen bij de afgelopen verkiezingen hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden behielden, terwijl de Democraten meer stemmen haalden.

Hardcore-ideologen

Maar je moet dus eerst wel door die voorverkiezingen komen. Feit is: daar komt slechts een beperkt kransje van toegewijde militanten stemmen – de hardcore-ideologen, zeg maar. Bij de Republikeinse partij zijn dat in groten getale christelijke fundamentalisten een Tea Party-aanhangers.

Gevolg: je zit in het Huis van Afgevaardigden met een Republikeinse meerderheid die gedomineerd wordt door extremisten waar geen land mee te bezeilen valt. De gematigde lui in de partij zitten ondertussen met de daver op het lijf. Wijken zij ook maar een duimbreed af van de zuivere lijn, dan worden ze bij de volgende voorverkiezing uit het zadel gelicht door een nog conservatievere kandidaat. Van hen moet je dus evenmin veel staatsmanschap verwachten.

In de Senaat, vanouds een meer bezadigd lichaam, zie je dat trouwens ook. Daar moet zelfs de Republikeinse leider Mitch McConnell, een man die president al vier jaar de duvel aandoet door zowat al zijn initiatieven te filibusteren, voor zijn politieke hachje vrezen. De Republikeinen in zijn thuisstaat Kentucky vinden hem naar verluidt niet meer conservatief genoeg.

Geen zonnekoning

Bijgevolg graven de Republikeinen zich steeds meer in en krijg je in Washington die eindeloze reeks begrotingsconfrontaties waarbij zij de hele Amerikaanse economie gijzelen om hun zin te krijgen.

Obama tuft ondertussen al twee weken in campagnestijl het land rond om te waarschuwen voor de gevolgen van de sequester. De Republikeinen verwijten hem dat hij dat puur voor de show doet en au fond hebben ze daar gelijk in. Vraag is: wat kan Obama meer doen?

In weerwil van wat veel Amerikanen schijnen te denken, is de president geen zonnekoning. De Republikeinse partij heeft de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en een blokkeringsminderheid in de Senaat. Als zij geen compromis wil, dan ís er geen compromis.

Nieuwe chantagekansen

Enfin, afwachten dus wat het vrijdag wordt. En vooral: wie er de schuld krijgt als het misgaat. Obama schijnt te gokken dat het de Republikeinen zullen zijn. De peilingen geven hem daar gelijk in.

Blijft de vraag wat hij daarmee opschiet. De volgende tussentijdse parlementsverkiezingen in de VS zijn in 2014. Dat de kiezer de Republikeinen dan opnieuw afstraft voor hun onbuigzame houding, is verre van ondenkbaar.

De meerderheid in het Huis terugwinnen, is echter een haast ondoenbare opgave voor de Democraten, al was het maar omdat zij in 2014 een stuk meer zetels te verdedigen hebben. In de Senaat moet je zestig zetels op honderd hebben om filibusters te breken, wat zo mogelijk een nog zwaardere opgave is. En wie erop rekent dat de Republikeinen tegen die tijd hun gezond verstand terugvinden en ophouden met de boel constant te blokkeren, is wel een heel erg grote optimist.

Ondertussen staan de volgende begrotingsclashes er alweer aan te komen. Op 27 maart loopt de ‘continuing resolution’ af, zeg maar de Amerikaanse versie van onze voorlopige twaalfden, de fondsen die de overheidsdiensten draaiende houden zolang er geen nieuwe begrotingswet is gestemd. Kort daarna moet ook het schuldplafond weer eens verhoogd worden.

In beide gevallen kijk je aan tegen een potentiële ‘government shutdown’, een sluiting van de overheidsdiensten, omdat hun budgetten op zijn. Et voilà: weer maar eens twee uitgelezen kansen voor de Tea Party-fanaten om de boel te chanteren.

Om maar te zeggen: de toestand in Washington is ernstig en stilaan ook behoorlijk hopeloos.