De Nederlandse fotograaf Gerard Fieret was een “vuile” fotograaf in twee betekenissen van het woord. Hij werkte zijn foto’s slordig af, bewaarde ze onachtzaam en koos vaak vrouwen als onderwerp. Nu hij een tentoonstelling kreeg in het Fotomuseum van Den Haag gaan we met andere ogen naar zijn werk kijken en vnden we raakpunten met de hedendaagse kunst.
De Nederlandse fotograaf Gerard P. Fieret (1924-2009) is een fenomeen. Zijn oeuvre kan omschreven worden als “vuile fotografie” en dat moet begrepen worden in zowel de letterlijke als de figuurlijke betekenis. In het eerste gaat het om de toestand waarin hij zijn foto’s maakte en bewaarde. In een oud, rommelig souterrain waar hij woonde ontwikkelde hij de negatieven en trok dan naar het gemeentebad om ze te spoelen. Bewaren was voor hem een mindere zorg. Ze werden ergens gedeponeerd, op een tafel, kast of de vloer. De katten liepen er kriskras over, ze lagen tussen het vuilnis en ze verkommerden zienderogen. Het leek of ze voor hem geen waarde hadden en daarom gaf hij ze met bosjes weg. Gelukkig ook aan het Fotomuseum van Den Haag dat er nu een tentoonstelling van organiseerde. Vrijwel alle prints dragen één of meerdere stempels met de vermelding “Foto en Copyright by G.P. Fieret, Postbox 117, 2501 CC The Hague. Tel. 070-293904”. Zo personaliseerde hij ze omdat hij, schizofreen, dacht dat andere fotografen ze zouden stelen en er hun naam onder plaatsen. Deze vreemde man, die met twee emmers aan het stuur van zijn fiets, dagelijks een ronde maakte door de stad om de duiven te voederen en weinig sociaal contact had was gewoon een zonderling. Met een van zijn Russische Praktika camera’s dwaalde hij door de meer democratische wijken van de stad en fotografeerde wat hem voor de voeten kwam. Brommers, eendjes in de vijver, volk op de kermis, een varken aan het spit, buurtscènes en vrouwen, vooral veel vrouwen. Dat was de figuurlijke kant van zijn “vuile” fotografie. De vrouwen zag hij op straat bij het winkelen, de ramen poetsend, leunend uit het raam, kortom in hun dagelijks doen en laten. Maar wel aandachtig voor een been, een voet, een decolleté Vaak klampte hij jongere dames aan en nodigde ze uit naar zijn vieze souterrain waar ze al dan niet uit de kleren gingen. De meeste waren al wel wat gewoon, studentes van de Vrije Academie of kortstondige vriendinnetjes maar ook wildvreemden. Maar het blijft verbazend dat deze zonderlinge man, met een sterke neiging tot erotisch voyeurisme, vooral jonge vrouwen kon laten poseren in vaak promiscue houdingen. We zouden het vandaag semi-pornografie noemen.
Maar nu hangt een gedeelte van die foto’s dus in het Fotomuseum van Den Haag. Dat betekent de opwaardering van een oeuvre (zo mogen we het zeker noemen) en gaan we die “vuile foto’s” dus met andere ogen bekijken. Het extravagante van de figuur Fieret roept vergelijkingen op met die van Anton Heyboer, schilder en graficus die met een aantal vrouwen teruggetrokken leefde op een boerderij in Den Lip (Landsmeer). Ook Heyboers’ werk is onconventioneel en tegendraads. Soms maakte hij ook foto’s en die worden in het museum op dezelfde expositie getoond omwille van hun verwantschap met die van Fieret. En om het plaatje compleet te maken worden er ook foto’s getoond van de Tsjechische fotograaf Miroslav Tich? die merkwaardig genoeg, dezelfde onderwerpen als Fieret koos, ze even slordig behandelde maar ze meestal presenteerde in zelf vervaardigde passe-partouts. Een geslaagde combinatie die het werk van Fieret plaatst in een meer internationale context.
Hoe moet men nu dit soort misschien naïeve foto’s benaderen en al dan niet waarderen. Er is een reden om ze een museale status te geven. Het gaat niet om amateur fotografie, zoveel is zeker. Geen enkele niet-professioneel zou onscherpe, over- en onderbelichtingen, vlekken van ontwikkelaar en fixatieven of andere calamiteiten uit de donkere kamer willen tonen. Zowel Tich? als Fieret wilden foto’s maken die volstrekt beantwoorden aan hun manier van leven en denken. Onconventioneel, tegendraads, ongelikt, in tegenstelling tot de gangbare fotografie. De vraag is of dat doelbewust gebeurde of om slordigheid ging. Feit is dat in de hedendaagse moderne kunst en fotografie raakpunten te vinden zijn van dergelijke “verminkte” beelden. Denk maar aan Arnulf Rainer die met een penseel zwarte lijnen over zijn schilderijen trok om door ze te “vernietigen” een nieuw kunstwerk schiep. Ook in de fotografie is onscherpte al lang geen taboe meer wanneer het een zinnige betekenis geeft aan het opzet van de auteur. Qua onderwerpen zijn er nogal wat professionals die de straat opgingen en gefascineerd werden door de rugzijde van vrouwen, hun benen en derrières. In die context is het werk van Fieret dus nauwelijks origineel te noemen. Maar het specifieke is wel dat hij haast dwangmatig zulke onderwerpen koos om er daarna zorgeloos mee om te springen. Hij verzamelde geen feminatheek zoals Louis Paul Boon het deed met foto’s uit magazines. Hij ging de straat op en keek. Zo was het. Dat hij nu gevaloriseerd wordt heeft te maken met de evolutie van de actuele kunst die niet naar schoonheid zoekt (a thing of beauty is a joy for ever) maar precies de ontregelde wereld van vandaag wil tonen.
Ludo Bekkers
Tentoonstelling : “Het onvermoeibaar epos : Fieret, Heyboer, Tich?” Den Haag, Fotomuseum nog tot 9 januari 2011.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier