Vrije Tribune
Vlamingen houden wél van bomen
Knack-redacteur Jan Haeverans schrijft dat Vlamingen niet van bomen houden. Vlamingen, wil ik betogen, houden juist wél van bomen.
Vele gewone burgers zetten zich al jaren onbezoldigd in voor bomen en sensibiliseren politici tegen de nodeloze kap van gezonde bomen. Niet zelden lopen die burgers in hun kennis over bomen vooruit op hun bestuur. Ze wonen dan ook dikwijls in steden, niet in de oude nog boomrijke villawijken aan de rand, waar het nijpend tekort aan bomen wat minder opvalt. En ze zijn zoals de kanarie vogeltjes die de mijnwerkers gebruikten om giftige lucht te signaleren.
Het signaal dat wij burgers aan de overheid sturen, is dat het vijf voor twaalf is: het verdwijnen van stadsbomen en verkavelde bossen vermindert de leefbaarheid van onze steden. Bomen, zo luidt de wetenschappelijke consensus, zorgen voor luchtzuivering, biodiversiteit, geluidsisolatie, schaduw, koelte en verhoogde levenskwaliteit. Toch schijnt dit wetenschappelijk bewezen inzicht zo goed als geen rol te spelen in de ruimtelijke ordening van dit gewest.
Hoe is het zover gekomen dat onze streek, die sinds de middeleeuwen en renaissance een rijke tuin- en plantencultuur kende, vergelijkbaar met die van Engeland, nu gekend is om zijn kale gazons met wat geraniums in een pot en buxus planten? Een wasteland, met zowat de minste bomen van Europa, waar gezonde hoge bomen als “ouderwetse” obstakels in de weg staan: in de weg van “de moderniteit” “het minimalisme” “de economie” “evenementen” of “de mobiliteit.” Waar volkstuintjes, oude sierwandelparken, Dodoenstuinen, en stadsboulevards met kathedraalbomen door beleidsmensen worden afgedaan als “achterhaald” en “passé”? Waar minimalisme troef is in de internationale loft stijl maar ook in de heraanleg van publieke pleinen, die niet zelden op stenen woestijnen met wat “pro forma” sprietbomen lijken. Waar de prijs van bouwgrond primeert, wijken met intacte herenhuizen en boomrijke tuintjes gesloopt worden voor prefab appartementen of loften zonder groen. Waar elk jaar tienduizenden ongedocumenteerde gezonde bomen, zonder compensatie, geveld worden, terwijl hier bij de slechtste lucht van heel noordelijk Europa te vinden is?
Het Vlaamse Gewest is een verkavelde streek met slechte lucht en lintbebouwing, maar ook een streek waarin kennis en inzicht zo verkaveld zijn, dat vele beleidsmensen door de bomen het bos niet meer lijken te zien. Bomen en groen zijn namelijk geen “niche” of “luxe” probleem van één politieke partij, maar betreffen de levenskwaliteit en volksgezondheid van elke burger. Ze zetten ook de toekomst van de leefbaarheid in Vlaamse steden op het spel: een nieuwe golf van stadsvlucht is niet uitgesloten.
Daarom wil ik hier enkele concrete voorstellen doen aan de overheid, onderwijs instellingen en de media, met de vraag om meer inzet en onderlinge samenwerking:
-het anti-exotenbeleid van het ANB, verantwoordelijk voor de nodeloze kap van talloze gezonde Amerikaanse eiken en populieren, dient te worden bijgeschaafd. Is het verantwoord zulke monumentale “exotische” bomen massaal te kappen, zolang de bosachterstand in Vlaanderen niet is weggewerkt? Is er mogelijkheid van andere financiering zodat het ANB niet langer de verkoop van gerooide bomen als belangrijkste bron van inkomsten moet gebruiken?
-er is betere samenwerking nodig tussen het departement Ruimtelijke Ordening en het departement Groen. Er dient misschien gedacht aan een overkoepelend groenplan voor Vlaamse steden, met bv de vraag of de vele gerooide bomen bij de voortschrijdende sloop van herenhuizen wel gecompenseerd worden?
-een nationale prijskamp voor ecologisch verantwoorde ontwerpen, niet enkel voor de huizen maar ook de erbij behorende tuinen: het valideren van prestige projecten waarbij, zoals in NY en Engeland, uit industrieland tuinen worden gecreëerd;
-betere integratie ecologie en architectuur in architectuur opleidingen; betere integratie wetenschappelijke inzichten over biodiversiteit in tuin architectuur. Het filosofisch in vraag stellen van negatieve waardeoordelen over “ouderwetse,” niet-minimalistische tuinaanleg is wellicht aan de orde;
-het departement Volksgezondheid kan ingeschakeld bij de voorlichting rond bomen, bv. door gezondheidscampagnes die bv. het belang van schaduw, koelte bij klimaatswijziging benadrukken, het belang tuinen, planten en bomen voor gezonder leven en ademen;
-onderwijs en nationale TV: we zoeken tevergeefs naar educatieve programma’s op VRT en VTM over inheemse natuur, tuinieren, gezond leven en bomen, terwijl op BBC tal van educatieve programma’s burgers uitleggen hoe ze bv. zelf een biodiverse tuin kunnen aanleggen.
Ook hier weer een gefaalde kans om te werken aan een nationale mentaliteitswijziging (bij het beleid) die bomen niet langer als grillige obstakels met hinderlijk afvallende bladeren ziet. Maar als het fundamentele recht op betere levenskwaliteit voor alle burgers.
Bea Hanssen
Auteur, natuur en erfgoed activiste
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier