Dirk Draulans

Uw salaris zal niet meer stijgen

Dirk Draulans Bioloog en redacteur bij Knack.

Het einde der tijden is in zicht: het zal voor de tweede helft van de 21ste eeuw zijn.

Af en toe krijgt de wereld te maken met een opstoot van wetenschappelijk verantwoord doemdenken. Zoals dat meestal met doemdenken het geval is, worden de pessimistische verwachtingen geen realiteit. Het gebeurde met de voorspelling van de Britse denker Thomas Malthus op het einde van de achttiende eeuw dat de groei van de voedselproductie de groei van de menselijke bevolking niet zou volgen. Maar er kwamen geen noemenswaardige problemen, omdat de mensheid haar voedselproductie met wetenschappelijke ontwikkelingen opdreef.

In 1972 publiceerde een groep vooral jonge wetenschappers, bekend als de Club van Rome, haar wetenschappelijke analyse ‘Grenzen aan de Groei’. Het werd een bestseller die snel als een doemscenario gelabeld werd, onder meer door politici en economen die zweren bij groei om het systeem leefbaar te houden.

Grenzen aan de Groei werd echter vooral mis begrepen (of bewust verkeerd gepresenteerd), en de foute voorstellingen gingen een eigen leven leiden. Maar het boek was donker in zijn slotconclusie: in alle scenario’s die het uittestte, gingen populatie en industrialisatie niet oscilleren rond een piekwaarde, maar tuimelden ze omlaag. Vooral omdat er altijd een vertraging is in het besef dat er een probleem is, waardoor er te laat wordt ingegrepen en er niet meer gecorrigeerd kan worden – dat verdomde kortetermijndenken toch altijd.

Het boek hield rekening met technologische ontwikkelingen om vervuiling te bestrijden en voedselproductie te optimaliseren – een model dat veel economen en politici nog altijd cultiveren om te kunnen zeggen dat we de problemen zullen oplossen op het ogenblik dat ze zich stellen. Maar het hielp niet: telkens ging het systeem onderuit omdat de vervuiling te zwaar werd en de landbouwgrond te uitgeput om efficiënt te kunnen counteren.

Een van de oorspronkelijke auteurs, de Noorse econoom Jorgen Randers, 27 ten tijde van Grenzen aan de Groei, 67 nu (en grootvader), publiceert deze week een vervolg: 2052 (A Global Forecast for the Next Forty Years). Daarin beschrijft hij de evolutie van de wereld in de komende veertig jaar. Het lijkt wel een update van Grenzen aan de Groei met nieuwe cijfers, maar dezelfde conclusie: wij leven boven onze stand, en we willen maar niet inzien dat we onszelf in de problemen werken.

We zijn wel begonnen met ons aan te passen, onder meer inzake aandacht voor hernieuwbare energiebronnen, maar we zijn te laat: onze kleinkinderen (!) zullen opgezadeld raken met de gevolgen van een losgeslagen broeikaseffect. De problemen zullen volgens Randers écht beginnen vanaf… 2052. Een in elkaar klappen van de maatschappij voor het einde van de eeuw is een realistisch scenario.

De grootste verliezer zal de ‘huidige globale economische elite’ zijn, dat zijn vooral de Verenigde Staten en Europa. China, Rusland en een aantal groeiende economieën zullen het beter doen, de rest van de wereld blijft arm. Randers benadrukt dat hoe langer fundamentele beslissingen om het roer om te gooien worden uitgesteld, hoe groter de kans op een mislukking. Toch wil hij, zijn kleinkinderen in gedachten, de hoop niet opgeven.

De concrete voorstellen die hij doet, zijn drastisch: hij pleit voor een terugdringen van het hiërarchische beslissingssysteem (en een vervanging door ‘creatieve teams’) en voor het lamleggen van de vrije markt. Mensen moeten zich op grote schaal ‘moreel en politiek’ achter de noodzakelijke bijsturingen scharen, zelfs als het hun ‘ideologische zuiverheid’ schaadt (en als het de belastingen verhoogt). De wereld moet dus volledig worden omgegooid.

Randers geeft ook originele adviezen om het beter te doen op persoonlijk vlak. Zoals: zoek naar alternatieven om uw geluk te definiëren die meer met welzijn en minder met loon en andere economische parameters te maken hebben (uw salaris zal toch niet meer stijgen). Leer leven in kleine ruimtes en wentel u in digitaal reizen, het is comfortabeler voor u en de rest van de wereld als u in uw zetel naar schitterende filmpjes van savannes of Egyptische tempels kijkt, dan wanneer u er zelf in de hete zon en tussen een massa toeristen naartoe moet. Verhuis naar een land dat krachtdadige beslissingen kan nemen. Dat is geen land als België dat steunt op democratie en de vrije markt, wel iets als China (of in de visie van Randers ook Duitsland, dat is alvast minder ver). En finaal: stop eindelijk met geloven dat alle groei goed is.

Het valt te vrezen dat hier toch geen grote potten mee gebroken zullen worden – routinebeesten als de meeste mensen zijn. Randers zelf verwacht geen stormloop op zijn ideeën voor 2030. Tegen dan kan hij (of een van zijn kinderen) een volgende vervolg op zijn doemdenken klaarstomen.

Dirk Draulans

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content