De Warme Winkel serveert ’tumultueuze kolder’. Wij noemen het liever ‘hyperkinetisch rateltheater dat vol is van zichzelf’.
De naam van het gezelschap wenkt uitnodigend en klinkt gezellig: De Warme Winkel. Een beetje als de warme bakker, warme hapjes en een warme knipoog. “’t Kan verkeren”, zei die andere Hollander.We kwamen na het uitzitten van Villa Europa ( *1/2 ) van een koude kermis thuis.
Een Groucho Marxachtig sujet met fopneus en kleefsnor maakt ongelooflijke stampij. Goddelijke stemmen hebben hem ingefluisterd dat de moeder van alle oorlogen er staat aan te komen en dat het einde nabij is voor het volk Israëls. Aan zet is Jeremia, bijbelse profeet en woordvoerder van God, die de zondaars tot inkeer oproept en de val van Jeruzalem voorspelt. Ook mamalief kan hem niet tot bedaren brengen, aan de jeremiades komt geen einde.
Tot de twee acteurs zich uit hun rol laten vallen en duidelijk maken dat ze een fragment uit het stuk Jeremias van de Oostenrijkse auteur Stefan Zweig aan het naspelen waren. En over die Zweig zou Villa Europa dan weer gaan, meer bepaald zijn nostalgisch pacifistisch-humanistische gedachtegoed. In overdrive brengen de twee een exposé dat doorspekt is met biografische kanttekeningen over Zweig. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij in Zwitserland, verhuisde daarna naar Salzburg en belandde in 1940 in Brazilië, waar hij samen met zijn vrouw zelfmoord pleegde. Een romantischer einde valt er voor een getormenteerde ziel niet te bedenken. Uit zijn nostalgische beschrijving van de teloorgang van een geestelijk verenigd Europa in Die Welt von Gestern (1943) komt Zweig evenals de oudtestamentische Jeremia als een onheilsprofeet naar voor. Het was geen Wanderlust maar desillusie die hem tot zelfverbanning buiten het oude continent dreef.
Gammele bloemlezing
Vincent Rietveld draagt een bloemlezing van feiten en weetjes aan, maatje Mara van Vlijmen gooit zich letterlijk in een stapel boeken en toont bij elk sleutelwoord triomfantelijk de bijhorende illustratie die ze gravend opdiept. Haar tour de force wordt keer op keer ondersteund door een muzikale paukenslag. Aanvankelijk een leuke gimmick, dat wel, maar de herhaling werkt dodelijk.
Dat laatste gaat op voor de hele voorstelling en bij uitbreiding voor het spel van De Warme Winkel. Dat mag zich terecht ‘energiek, performatief en beeldend’ noemen, maar de ‘georchestreerde tumult’ haalt zichzelf onderuit door overkill. Een omschrijving als ‘hyperkinetisch rateltheater dat vol is van zichzelf’, komt dichter in de buurt als vlag die de lading dekt.
Uit de losse fragmenten waaruit Villa Europa is opgebouwd, openbaren zich na verloop van tijd en met enige goede wil de doortimmering van een paar motiefjes en lijnen, al blijft het sprokkelen en zoeken naar de uiteindelijke bottom line die het stuk wil meegeven.
De Warme Winkel blijft maar op hetzelfde aambeeld slaan. Ze gaan onverdund voor de farce en het kolderieke en belanden soms ongewild in het infantiele. Het druk-druk-druk gedoe staat op de duur tegen, idem de uitvergrote, parodiërende speelstijl die samplet uit de stomme film met geposeerde overacting, bombarie en slapstick, inclusief Chaplins huppeldansje in The great dictator. Laat dat dan eclecticisme heten, op scène blijft dit slechts kortstondig overeind.
Zeldzame uitschieters
Eigenlijk toont De Warme Winkel zich op zijn best als de regie de acteurs toestaat dat er gewoon geacteerd wordt. Zo een paar zeldzame uitschieters zijn er ook: bij het exposé over medelijden, het bezoek aan Rodin en bij het intimistische moment als de zelfmoord wordt verbeeld. Freitod heet dat poëtisch in het Duits. Tot het temperament van de makers weer dwangmatig de overhand neemt. De zelfdoding van Zweig en zijn vrouw, de zevenentwintig jaar jongere Lotte, wordt een tweede keer nagespeeld. De opgerekte slow motion gaat samen met de Mondscheinsonate over in een doodsreutel en het schallend koper van een big band. Aan nadrukkelijke letterlijkheid geen gebrek, aan dosering des te meer. Toegegeven, het applaus van het publiek aan het eind klonk welgemeend en gaf aan dat andersgestemden een leuke toneelavond hadden gehad.
Villa Europa is de derde voorstelling in de reeks Öst’reich raus!, een serie die vertrekt van een plejade van Oostenrijkse auteurs die door hun leven en werk met elkaar verbonden zijn. Gingen vooraf: Totaal Thomas (2006, over toneelschrijver Thomas Bernhard) en Rainer Maria (2007, over de dichter Rainer Maria Rilke). De voorstelling Kokoschka Live!, een compilatie rond de Oostenrijkse expressionistische schilder-schrijver Oskar Kokaschka, stond geprogrammeerd op het Theaterfestival 2010.
Jan De Smet
Speellijst www.dewarmewinkel.nl
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier