THEATER: Al draagt een aap een gouden ring (*1/2)

In het bos/Dans les bois door KVS i.s.m. Transquinquennal

De voorstelling begint in medias res, is eigenlijk al bezig terwijl het publiek zijn zitje nog opzoekt. Acteurs lopen af en aan. Een bladert in een tijdschrift, een andere vult een kruiswoordraadsel in, twee mannen slenteren over de scène, iemand in labojas notuleert geconcentreerd. Als er al gesproken wordt, is het niet verstaanbaar. Vogelgeluiden op de achtergrond, buiten beeld het oerwoud.

Via dit tranche de vie belanden we in een onderzoekscentrum ergens in Congo, waar een team wetenschappers het Project Neanderthaler heeft opgezet. Een gedragswetenschapper, een biochemicus, een landbouwkundige, een sociolinguïst en een psycholoog bestuderen er bonobo’s. De bedoeling is de evolutionaire weg die de apen in vijftig miljoen jaar hebben afgelegd, tot vijftig jaar terug te brengen en zo een beter zicht te krijgen op de verwantschap tussen mens en aap. Daar komt heel wat manipulatie aan te pas, zeker als er een projectontwikkelaar met dollartekens in de ogen grootse plannen heeft voor een wetenschappelijk themapark.

Het gegeven van onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek versus fund raising loopt als een rode draad door het stuk. De toeschouwer krijgt moraliteitsvragen voor de voeten gegooid. Waarom mogen wetenschappers dierenexperimenten uitvoeren, maar is het moreel verwerpelijk om diezelfde dieren tentoon te stellen in een park?

Het gaat er ook al eens vrolijk aan toe als er gefantaseerd wordt over een genetisch gemanipuleerde pompoen die plaats biedt aan vier mensen en door een zebra getrokken wordt.

De Japanese auteur Oriza Hirata heeft duidelijk zijn huiswerk gemaakt. We worden bestookt met onderzoeksresultaten van studies die de spiegel zeer dichtbij brengen en pijnlijk duidelijk maken dat mens en aap nauwe familiebanden hebben. Bij behavioristen, ethologen, primatologen, … sprokkelde hij een bloemlezing interessante weetjes bijeen. Hoka hoka, penis fencing, neotenie, knockout monkeys, … je komt er alles over te weten.

Het spijtige is dat dit soort kennis en een beetje humor de enige grondstoffen zijn waarop In het bos kan bogen. De voorstelling lijkt een inhaalles voor wie tijdens de lessen biologie spijbelde. Of nooit is toegekomen aan de lectuur van een boek als De mens van morgen. Een speurtocht naar de bonobo in Congo/Zaïre (1998) van Dirk Draulans. In de buurt van boeiend theater komt In het bos nooit.

Afgaande op deze ene voorstelling, vind ik Hirata over het paard getild. De persmap probeert ons te verkopen dat de auteur wil weergeven wat er zich onder de oppervlakte afspeelt en dat daarom stiltes zo belangrijk zijn. En ook de manier waarop iets gezegd wordt, de kleine gebaren en lichaamsbewegingen, het ritme. Of nog, dat de relaties tussen de verschillende personages pas na verloop van tijd duidelijk worden. Dat de thematiek van het stuk maar beetje bij beetje wordt onthuld en de verbanden tussen de vele korte, bijna terloops aangeraakte onderwerpen pas lang na de voorstelling zichtbaar worden.

Misschien dat met tijd en boterhammen de geprezen gelaagdheid, de schriftuur tussen de regels en de symboliek achter het schijnbaar alledaagse zich openbaren en dat dan de stiltes tot ons zullen spreken. Voorlopig strandt onze appreciatie op banaal, ongeïnspireerd en onafgewerkt op het vlak van de psychologische tekening. Van spanning tussen wereldbeelden is weinig te merken.

Aan wie en op welke basis een gezelschap een schrijfopdracht geeft, is interne keuken. Waar het op aankomt, is het eindresultaat. Maar kunnen we volgende mededeling van KVS anders dan een late aprilgrap noemen: “KVS en het Brusselse theatergezelschap Transquinquennal gaan nu aan de slag met een nieuwe tekst die hen letterlijk op het lijf werd geschreven. Aan de hand van een foto van elk van de acteurs, van hun naam, geboortedatum en moedertaal schreef Hirata ‘In het bos / Dans les bois”?

Maar waarom het in Japan gaan zoeken? Even snel googelen, brengt ons bij www.jolandamens.nl, een medium van boven de Moerdijk dat vragen beantwoordt over het heden en de toekomst door het lezen en betasten van foto’s. Misschien dat er diep in Jolanda een toneelstuk woedt?

Jan De Smet