Ludo Bekkers

Tatlin, nieuwe kunst voor een nieuwe wereld

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Het museum Tinguely in Bazel wijdt zijn grote zomertentoonstelling aan één van de belangrijkste figuren van de Russische avant-garde, Vladimir Tatlin (1885-1953).

EVOLUTIE

Tatlin begon zijn carrière als zeeman. Tot 1912 waren zijn artistieke activiteiten vooral gericht op schilderen en tekenen met een duidelijke interesse voor de traditionele iconen- en volkskunst. Later evolueerde hij echter naar de meest avant-gardistische stromingen in Rusland en West-Europa. Zijn schilderijen, de hoofdmoot in de tentoonstelling, waren een synthese van Russische traditie en de Franse avant-garde. In 1914 liet hij de experimentele schilderkunst voor wat ze was en trok hij de kaart van de revolutionaire kunst. De weinige geschilderde reliëfs en tegen-reliëfs die uit die periode bewaard bleven vertegenwoordigen de meest radicale en vooruitstrevende voorbeelden in de toenmalige moderne kunst. Het zogenaamde Tatlinisme poneerde dat het schilderij als dusdanig dood was en het platte beeld te beperkt om een derde dimensie uit te beelden.

REVOLUTIE

Weinig werken uit de 20e eeuw hebben een zo legendarische status verkregen als zijn “Monument voor de Derde Internationale” uit 1919-1920 dat 400 meter hoog moest worden, nog veel monumentaler dan de Parijse Eiffeltoren. Om verscheidene redenen, burgeroorlog, tekort aan materialen en de technische beperkingen, van die tijd, werd het nooit gerealiseerd. Het was nochtans visionair en Panamarenko zou er jaloers op geweest zijn. Het torenproject zou fungeren als een katalysator binnen de politieke discussies tussen Leon Trotsky en Anatoly Lunacharsky. En die gingen ondermeer over de relatie van het leven, de kunst en de staat tot de jonge post-revolutionaire Sovjet-Unie. Later heeft de kunstenaar enkele kleinere maar toch imposante modellen van het project gerealiseerd.

PRE PANAMARENKO

De toren was maar één van de meerdere driedimensionale projecten die Tatlin in z’n hoofd had. Een ander belangrijk werk was het zogenaamde Letatlin, een vogel die zonder motor zou moeten kunnen vliegen. Behalve een technisch aspect speelde bij de kunstenaar ook een soort mystiek programma mee. Hij beschouwde “vliegen” als een soort primordiale menselijke ervaring die in de loop van de evolutie teloor was gegaan en die hij opnieuw zou doen beleven door de moderne mens. Deze vliegende machine, een specifieke synthese van kunst, technologie en utopie, kunnen we beschouwen als een culminatie of het eindresultaat van een exploratie naar de bedoelingen en de grenzen van de sculptuur. Maar zoals bij Panamarenko, de Letatlin is nooit van de grond gekomen. Alhoewel de kunstenaar hoge verwachtingen koesterde : Wij moeten leren ermee in de lucht te vliegen zoals wij leren in het water te zwemmen of op een fiets te rijden, zei hij..

THEATER

Zijn hele leven had Tatlin een uitgesproken belangstelling voor het theater. Hij ontwierp al in 1923 de decors voor Zangezi, een futuristische super-saga van Velimir Chlebnikov en werkte mee aan diverse producties in de belangrijkste Moskouse theaters. In 1944 publiceerde hij ook een klein pamflet over een model van de maan op het toneel. Het ging over het gebruik van materialen, glas of metaal, de kleuren en de belichting om de realiteit zo dicht mogelijk te benaderen binnen de fictie van het theater.

Nog altijd fascineert het oeuvre van deze Russische avant-gardist omdat hij altijd bekommerd was en geïnspireerd door een sociale context en met de continuë veranderingen in het artistieke landschap En ook blijft hij een discrete inspiratiebron voor sommige hedendaagse kunstenaars;

Ludo Bekkers

Tentoonstelling “Tatlin, nieuwe kunst voor een nieuwe wereld”. Basel, Museum Tinguely, nog tot 14 oktober.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content