Francis Fukuyama: “Oké, ik geef het toe: ik heb me bedacht”

© Corbis

Twintig jaar na zijn wereldberoemde essay ‘Het einde van de geschiedenis’, waarin hij de eeuwigdurende overwinning van het democratische liberale denken uitriep, keert de conservatieve denker Francis Fukuyama op zijn stappen terug.

Is de geschiedenis dan tóch nog niet voorbij?

Francis Fukuyama: Ik hield me destijds sterk bezig met het belang van ideeën. Er was een soort wereldwijde ideologische consensus ontstaan: ondanks alle tegenslagen van de 20e eeuw stond de legitimiteit van democratie aan het eind van die eeuw sterk in haar schoenen. Het einde van de Sovjet-Unie is daarvan het bewijs: mensen geloofden niet langer in het alternatieve systeem dat de grootste concurrent van de liberale democratie was. Ik denk dat dat nu, twintig jaar later, nog steeds het geval is. Wat zijn de grote alternatieven? Chávez’ 21e-eeuwse socialisme? Hij houdt zich staande dankzij de olie. Het islamitische fundamentalisme? De Iraanse variant? De taliban misschien? Wie neemt die ideeën nou serieus?

Nou, zijzelf. Heel erg zelfs.

Fukuyama: Ja, dat doen ze. Maar het overgrote deel van de wereldbevolking wil leven in een functionerende democratie met een regering die verantwoording aflegt en service kan bieden.

Hebt u daar na de aanslagen op New York en Washington op 11 september 2001 nooit aan getwijfeld?

Fukuyama: 11 september heeft mijn wereldbeeld niet doen instorten. Omdat ik denk dat in de grote gang van de geschiedenis het verschijnsel van de radicale islam gewoonweg geen serieuze optie is. Het appelleert aan een zekere laag van gefrustreerde mensen in het Midden-Oosten, maar het is geen aanlokkelijk alternatief. Zeer weinigen in Europa of in de Verenigde Staten worden ertoe verleid. Het is van een totaal andere orde dan het communisme, de mondiale ideologie waar de helft van de wereldbevolking sympathie voor had. Zonder olie zou de radicale islam een kort leven beschoren zijn. Het is geen ideologie die eersteklas landen als Japan, Singapore of China oplevert.

Ik denk dat het probleem vandaag niet langer op het niveau van de ideologie ligt. En ja, daarmee herzie wat ik twintig jaar geleden heb gezegd: democratie an sich is niet voldoende. Mijn land is in verval. De laatste tien jaar hebben wij hier in Amerika in een illusie geleefd. Het model van permanente economische groei, zoveel is duidelijk, was een drogbeeld gebaseerd op de spaartegoeden van buitenlanders en de bereidheid van derden om dollars te kopen – en dus in wezen de Amerikaanse consumenten massa’s geld te lenen. De VS zijn feitelijk eigendom van China, Rusland en de Golfstaten. (RD)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content