Recente Ruïnes: glasheldere kunst van Jan Kempenaers in Be-Part

Jan Kempenaers blijft één van onze meest consequente kunstenaars-fotografen die nu met reeksen rond monumenten in verval ronduit indruk maakt.(***1/2)

Na de schitterende en compromisloze presentatie op één eindeloos lange muur van De Garage in Mechelen met foto’s die via een eigenzinnige blik inzoomden op bos en rotsformaties is kunstenaar Jan Kempenaers (1968) nu even indrukwekkend te gast in het platform voor actuele kunst Be-Part in Waregem.

De foto’s van Kempenaers wringen en wedijveren met de natuur die de mens a priori overmeestert net zoals de tijd en de natuur ook knagen aan alle bouwels van de mens tot er nog alleen ruïnes overblijven.

Het visueel onderzoeken van de stedelijke context bleef voor Jan Kempenaers een thema van belang binnen zijn inmiddels ruime en diepzinnige oeuvre.

Steden, randstedelijke locaties en bouw-restanten in de periferie ontsnappen meestal aan onze attente visuele aandacht maar worden via foto’s gemaakt met een meedogenloze technische camera opnieuw te ontdekken “ruimtes” waarin het heerlijk verdwalen is op zoek naar nauwelijks met het blote oog waarneembare details…

In Be-Part beperkt Jan Kempenaers zijn tentoonstelling tot die zalen waarin het licht binnenvloeit; de kelder van het platform laat hij ongemoeid en een venster achter een valse houten wand opende hij als een knipoog naar de realiteit en naar de fotografie in “real time”.

Monumenten

De expo is heel eenvoudig opgebouwd en toont vrij recent werk dat cirkelt rond “het monument”.

Dat er nu een expo loopt rond “de nieuwe monumenten” in het openluchtmuseum Middelheim in Antwerpen toont aan dat er opnieuw wordt nagedacht omtrent het spanningsveld tussen sculptuur en monument. Misschien vertellen de prachtige foto’s van Jan Kempenaers wel veel meer dan om het even welke actuele sculptuur…

Naast een intro in de “be-part zaal met haard” met een straf beeld van de opgeblazen restanten van een grootse buste van Marcos, de voormalige president van de Filippijnen en een al even prachtige “scenery” (2004) een decor van het gezelschap Damaged Goods – komt de klemtoon en de focus vooral te liggen op de reeks “Spomenik”.

De reeks die heel sober tegen de betonnen wanden hangt van Be-Part toont op een haarscherpe, registrerende manier de “verloren” monumenten in ex-Joegoslavië toen President Tito er nog in slaagde zijn republiek als mozaïek van staten bij elkaar te houden.

De gedenktekens grenzen aan het ondenkbare; enorme massieve en torenhoge sculpturen van beton en steen memoreren onder andere de heroïsche partizanenstrijd tijdens de Tweede Wereldoorlog en maken als versteende herinnering meer dan indruk op plaatsen in het omringende landschap dat de foto’s niet prijsgeven.

Oorlog

Jan Kempenaers fotografeert de al dan niet door de recente oorlog in de balkan gehavende monumenten op een frontale, vrij zakelijke en gestandaardiseerde manier. Hiermee verraadt hij willens nillens de invloed van de belangrijke Duitse fotografen Hilla en Bernd Becher bij het fotograferen van “bouwsels/tekens” die met de tijd gedoemd zijn te verdwijnen.

In tegenstelling tot de Bechers die bekend staan als makers van “inventarissen” van stilaan uit het landschap verdwijnende bouwwerken uit de zware industrie zoals bv. mijnschachten, selecteert Jan Kempenaers zijn beelden vanuit ideologische én esthetische overwegingen.

Op uitzondering van een paar beelden fotografeert hij de haast surreële monumenten bij neutraal grijs licht.

Curator Dirk De Meyer vat mooi samen: “De foto’s zijn geen louter documentaire beelden, maar artistieke creaties”. Net zoals in het geval van de Amerikaanse fotograaf Lewis Baltz beschouwt Jan Kempenaers de fotografie als “a political technology of the gaze”.

In de zelfde inleiding vergelijkt Dirk De Meyer deze bizarre monumenten met “ruïnes van een ideologie”.

Met deze reeks loopt Jan Kempenaers heel aanwezig op de slappe koord tussen ethiek en esthetiek; een strategie die tegelijk mooie en inhoudelijk complexe beelden oproept.

Recent

In de “balkvormige houten zaal” van Be-Part presenteert Jan Kempenaers zijn meest recente beelden zoals één van een in het zand vergleden Duitse bunker op het strand van Normandië die in een scheve positie haast doet denken aan bepaalde “Spomeniks” op deze fraaie expo.

Een gestrand en verlaten Noord-Koreaans vrachtschip functioneert in een bijzondere foto als een soort golfbreker waartegen de zee bruisend aanbeukt. Alle foto’s van Jan Kempenaers hebben een “afgerond” verhaal waarin herinneringen zich nestelen over “ideologische systemen” die voorgoed tot het verleden behoren.

Jan Kempenaers toont in Be-Part foto’s waarin hij zich als het ware opstelde als een seismograaf van een voltooid ideologisch verleden en dat doet hij (nog steeds) op een briljante manier.

Bij deze expo geeft Roma Publications het boek “Spomenik” uit met werk vanaf 2006 en begeleidt met een tekst van Willem Jan Neutelings. Het is een heel eenvoudig boek dat perfect de geest en de intenties benadert van de kunstenaar. Het bijzonder verzorgd uitgegeven boek kost 25 euro.

Luk Lambrecht

“Recent Ruins” van Jan Kempenaers nog tot 31 oktober in Be-Part in Waregem.