Het Theaterfestival 2010: Irakese Geesten, Mokhallad Rasem/Monty

Een stuk over de oorlog in Irak. Pfff. Moeten ze ons weer lastig vallen met die miserie? Ja, omdat het ook over u gaat. En er mag gelachen worden.

DIT WAS HET NIEUWS

We hoorden het in het nieuws: dat de hulpacties voor het overstroomde Pakistan maar moeilijk op gang komen. De verklaring? Benevens dat Pakistan een minder geliefd vakantieoord is dan Thailand en we nog altijd zelfs de Amerikaan meer vertrouwen met een kernwapen in zijn hand dan een Pakistaan? Naar ’t schijnt is het zo geen hippe ramp als de Tsunami of orkaan Katarina. Geen grote golven, geen plotse doden, geen ‘Deep Impact’! We hebben onze wereldrampen graag filmisch groot: in high definition en dolby surround.

“We need DISASTERS. They makes us feel ALIVE .”

Op de scène staan vijf dansers-acteurs met dierenmaskers aan: beer, hert, konijn, aap, haan. Ze zoeken hun eigen geluid en een gezamenlijk ritme. De dame in de stoel naast ons zucht en rolt met haar ogen. We kunnen haar niet helemaal ongelijk geven. Dergelijke performanceshit moet voor ons ook niet te lang duren, tenzij het onderdeel blijkt van een slim spel. Zoals deze ‘Irakese Geesten’.

De maskers gaan af, de acteurs zetten zich neer op de rand van de scène, de vraag wordt ons recht in het gezicht gesteld. “Heeft u zich ooit afgevraagd wat de oorlog in Irak voor de dieren aldaar betekent heeft?”

Euh … neen niet direct, maar we denken spontaan aan ‘Twelve Monkeys’, ‘The Day After Tomorrow’ en ‘I am a Legend’. Ons grootmoe mag dan wel zeggen dat we den oorlog niet hebben meegemaakt, we hebben al menig ramp intens beleefd vanuit onze luie zetel. Wij hebben ook onze referentiekaders en identificatiemodellen.

“Nu we ons hebben voorgesteld is het tijd om elkaar wat beter te leren kennen,” vinden de vijf performers. Drie ‘authentieke Iraki’, die drie oorlogen hebben meegemaakt (daar kan ons grootmoe nog een puntje aan zuigen), en twee jonge Vlaams-Duitse actrices (daar zou ons grootmoe nog een boompje mee kunnen opzetten over den Duits).

In even zoveel talen en het Engels wordt ook deze internationale productie gebracht. Regisseur Mohallad Rasem (die eveneens speelt), Ahmed Khaled en Duraid Abbas studeerden af aan de toneelschool in Bagdad en kwamen vier jaar geleden als politiek vluchteling naar België. Actrices Julia Clever en Sarah Eisa vormen de Westerse stem.

En toch is dit geen zoveelste theaterstuk over vreemdelingen, les misérables van heinde en verre. Daarvoor bezit ‘Irakese Geesten’ teveel humor en kunde en kunst. En dus wordt er theater gespeeld.

Wordt er gedaan alsof op het Oosterse carpet. Er wordt gestorven, liefgehad en gevlogen. We krijgen zelfs een kort stukje uit de Disneyfilm ‘Alladin’ te zien, maar het sprookje eindigt hier in distortion en geluid van mitraillettes. De vijf performers als sterren van de actiefilm, James Bonds en hun girls.

‘Irakese Geesten’ speelt met ons kijkgedrag en verwachtingspatronen. “U zult drie scènes te zien krijgen,” beloven ze ons: “voor de oorlog, na de oorlog en tenslotte tijdens de oorlog.”

Ze houden woord. De eerste scène speelt op grandioze wijze met het tragikomische: bij het cliché van de jammerklagende vrouw weet je niet of je moet lachen of huilen, en de scène eindigt in een visueel prachtig beeld dat herinnert aan de betere Perzische cinema. De tweede scène, na de oorlog is dan weer bijna Duits cabaret: met grote maskers gluren oude mannen onder de rokken van een zwangere vrouw, die bevalt van een bal

“Ik snap die scène niet,” meesmuilt één van actrices die het tafereeltje gadeslaat van bij het .publiek. Wat volgt is een uitleg bij kaarslicht – ja, de oorlog zorgt ook voor romantiek – waarin de Iraki uitlegt hoe na de oorlog de situatie geen haar beter is dan ervoor. “Is er dan niets veranderd?”, vraagt ze. “Nee, alles is veranderd,” luidt het antwoord. Oorlog is niet te begrijpen omdat het niet uit te leggen valt.

In de laatste scène, tijdens de oorlog, doemt uit soufizang en mist (‘Apocalypse Now!’), een rode lopertafereel op: onder het geflits van camera’s sterven, rouwen en vallen ze, deze sterren. Het is een pijnlijk-grappige parodie op oorlogsverslaggeving. Een grimlach die totaal wordt aan het slot met een Oscaruitreiking voor het beste slachtoffer, de beste angst, het beste geweld. Pas op dit moment komen de persoonlijke verhalen boven van deze drie Irakezen, feit en fictie krijgen hier op vernuftige wijze vrij spel.

Of ‘Irakese Geesten’ een theaterstuk over de oorlog in Irak is? Ja, maar in de eerste plaats is het een slim stuk over hoe we kijken: naar theater, naar rampspoed, naar het vreemde en de vreemde en – ad ultimum, als een onverwachte boomerang – ook naar onszelf.

‘Irakese Geesten’: dit IS het nieuws.

Liv Laveyne

www.monty.be; www.theaterfestival.be

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content