Duits-Roemeense dichter Pastior was banale verklikker

Oskar Pastior (1927-2006) was een van de meest geapprecieerde Duitse dichters. Nu is hij definitief ontmaskerd als overijverige informant van de Roemeense geheime dienst.

Al enkele weken geleden raakte bekend dat Oskar Pastior, die in 1969 uit het stalinistisch bestuurde Roemenië naar Duitsland emigreerde, in de periode 1961-1968 onder het pseudoniem Otto Stein als informant voor de Roemeense inlichtingendienst Securitate had gewerkt. Meer tot dusver waren er geen documenten die de dimensie van zijn werkzaamheden illustreerden. Die zijn er nu wel.

Ze komen van de schrijver Dieter Schlesak (1934), een Duitstalige schrijver die zelf in 1969 uit het Roemeense Siebenbürgen naar Duitsland emigreerde. In de archieven in Boekarest heeft Schlesak nu zijn dossier ingekeken. Hij constateerde dat Otto Stein, alias Oskar Pastior, die in de jaren zestig in Roemenië zijn beste vriend was en een dichter naar wie hij opkeek, hem bespioneerde, rapporten over hem schreef en hem de hele tijd bij de Roemeense geheime diensten verklikte.

In de ogen van de Securitate, aldus Schlesak, was moderne poëzie gewoon een contrarevolutionaire ideologie. Dat de Roemeense geheime dienst die mening was toegedaan was volgens Schlesak tevens de schuld van de dichter Oskar Pastior, die voor de Securitate ook analyses maakte over het lyrische werk van Schlesak. Ten behoeve van de Securitate schreef Pastior over Schlesak (21 maart 1966) in het Roemeens: ‘Ik heb enkele artikels en recensies en originele gedichten van Schlesak Dieter gelezen. (…) Men kan constateren dat de auteur zich in zekere zin met de formele tendensen van de (West-Duitse) “moderne poëzie” identificeert. (…) Het lijkt erop dat Schlesak hier pleit voor een poëzie zoals hij die zelf beoefent… en die naar mijn mening hermetisch, koud en niet bij machte is een gevoel of een boodschap over te dragen die voor de lezers in ons land iets betekenen.’ Die woorden vloeiden uit de pen van de ‘modernste, meest hermetische taalkunstenaar van de Roemeens-Duitse poëzie,’ aldus een bittere Schlesak. In een van Pastiors berichten wordt Schlesak beschuldigd van decadentie omdat hij met een vriend over een mogelijk leven na de dood had gediscussieerd.

‘Is het mogelijk? Kan Oskar Pastior ook zichzelf zozeer bespuwen en verraden? Hij kon het, uit lafheid,’ aldus Schlesak. Dieter Schlesak gaat nog verder en toont aan dat de Duits-Roemeense dichter Georg Hoprich op 9 april 1969 zelfmoord pleegde nadat hij ontdekt had dat zijn vriend Pastior hem de hele tijd had bespioneerd. Hoprich werd voor het schrijven van één zogenaamd staatsvijandig gedicht jarenlang opgesloten. Volgens Schlesak is Pastior mede verantwoordelijk voor Hoprichs dood.

Bittere conclusie van Dieter Schlesak: ‘De “studie” van het Securitate-dossier in Boekarest, van mijn “dossiers” (I-257358, 1-4), van die van Oskar Pastior en van andere daders of slachtoffers en daders-slachtoffers verandert, ja vernielt wat ik tot nog toe voor mijn leven en de herinneringen aan mijnleven hield. Mijn jeugd in het Roemenië van de jaren zestig was anders dan ik ze tot nog toe in herinnering had. Ze wordt door deze lectuur tot een netwerk van walgelijke gemeenheden, verraad en afgronden van dodelijke gevaren.’

Bijzonder is ook dat Oskar Pastior tot aan zijn dood behoorde tot de engste vriendenkring van Herta Müller, Nobelprijswinnares literatuur 2009. Pastior inspireerde haar tot het schrijven van ‘Ademschommel’ een roman over Pastiors ervaringen in de naoorlogse sovjetkampen. Ook na de ontmaskering van Pastior zei Müller dat ze ondanks alles van haar vriend bleef houden, wat haar door slachtoffers van de Securitate erg kwalijk werd genomen, vooral omdat ze tegenover andere verklikkers onverbiddelijk was en hun juridische vervolging eiste. In Duitsland gaan nu stemmen om op de stichting die naar Pastior is benoemd af te schaffen.

Piet de Moor