“Het probleem van onze jongeren is dat ze zich niet meer vervelen. Maar ze zijn niet de enigen.” Dat zegt Joke J. Hermsen, eminent Nederlands filosofe en tijddeskundige, in Knack.
Knack: U pleit zelfs voor de invoering van de 25-urige werkweek.
Hermsen: In Nederland heb ik dat idee één keer laten vallen tijdens een interview. De meeste mensen kunnen maar vijf uur per dag geconcentreerd werken. Vanaf het zesde uur begint hun aandacht al te slabakken. Zo dwaas is die 25-urige werkweek dus niet.
Maar toen ik het idee lanceerde, stond iedereen op zijn achterste poten. Het was idioot, te bespottelijk voor woorden. Weer zo’n idee van een zweverige filosoof.
Het is toch begrijpelijk dat ze zo reageren. Als morgen iedereen maar 25 uur werkt, stort de economie in. Hermsen: Het tegendeel is waar. De 25-urige werkweek biedt een antwoord op heel wat problemen van onze tijd. Toegegeven: we zullen minder geld verdienen. Maar daardoor zullen we ook minder kunnen consumeren. In plaats van twaalf cadeaus krijgen onze kinderen met Kerstmis nog maar een of twee cadeaus.
Dat is beter voor hun mentale ontwikkeling: ze weten vandaag niet hoe ze met die overdaad moeten omgaan. Omdat we met zijn allen minder kunnen consumeren, kunnen we ook minder afval produceren. Ook ecologisch biedt het dus voordelen.
De tijd die vrijkomt, besteden we aan onszelf en aan de wereld. Want dat is nog een kwalijk gevolg van al dat harde werken en de vervreemding ten opzichte van onszelf en de innerlijke tijd: we zullen een soort automaten worden, zoals de filosoof Henri Bergson schreef. Een gelijksoortige, vermoeide, onverschillige en cynische massa, die allemaal hetzelfde roept en alleen de eigen belangen nog verdedigt.
Dat klinkt misschien overdreven, maar kijk eens om je heen. In Nederland dreigt iemand die openlijk het racisme predikt de grootste politicus van het land te worden. Wel, ik heb nog geen enkel spandoek op straat gezien tegen Geert Wilders. In de jaren zeventig en tachtig zijn we voor veel minder de straat op getrokken.
(STO)
Joke J. Hermsen Stil De Tijd – pleidooi voor een langzame toekomst, Arbeiderspers
272 blz.,
21,95 euro
isbn 9789029571395.
