Dirk Draulans

Levende rotsen

Dirk Draulans Bioloog en redacteur bij Knack.

De meeste Australiërs vandaag teren op de verdiensten van hun voorgangers.

Tijdens een twee weken durende zwerftocht over de lange en meestal rechte wegen van West-Australië bekroop me eventjes het gevoel dat ik de omgekeerde weg van Charles Darwin aan het volgen was, van bioloog naar geoloog evolueerde, want ik vond het fascinerend, het zoeken naar verklaringen voor vreemde structuren in het landschap.

Nogal wat toeristische attractiepolen van de regio zijn geologische merkwaardigheden, zoals de Wave Rock, een 2,5 miljard jaar oude blok graniet, of de Pinnacles: vreemde op dode schelpenresten gebaseerde structuren plompverloren in het gele zand van een woestijn gegooid.

Maar rotsen blijven dode materie, dus toch een stuk minder interessant dan het leven. Ik vond de emu’s tussen de Pinnacles en de ringnekpapegaaitjes in de weinige overgebleven sandelhoutboompjes op de Wave Rock finaal leuker.

Voor Darwin was de geologische tussenstap echter essentieel geweest in het krijgen van inzicht in de eindeloosheid van de processen waarin het leven had moeten gedijen, zodat hij kon loskomen van het idee dat God de wereld in zeven dagen (rustdag inbegrepen) had gemaakt.

Ongelooflijk fascinerend waren wel de levende rotsen van Hamelin Pool, langs een tot toeristenkeet omgebouwd historisch telegraafstation waar je omringd door foto’s van de pioniers van de telegrafie in West-Australië een hamburger kon verorberen. De pioniers waren voor de foto in net pak gestoken, maar de hardheid van hun leven droop van het beeld als het vet uit de lokale hamburger. De Australiërs waren trots op hun pioniers, elk van de slaperige stadjes die we aandeden had zijn museumpje dat barstte van de nostalgie naar de baanbrekers, de bushkappers, de wegbereiders, de keiharde mannen die het onherbergzame landschap naar de hand van de mens hadden gezet – vrouwen kwamen zelden in beeld in de pioniersmusea.

Maar geschiedenis is een veellagig gegeven, en de levende rotsen van Hamelin Pool vertelden een verhaal met een andere tijdsdimensie. In een prachtige lagune met glashelder water, zo zout dat er amper leven in mogelijk was, lagen plompverloren honderden blokken, rotsen, zo leek het, maar wetenschappers hadden een halve eeuw geleden vastgesteld dat er leven in de brokken zat, primitief leven, of toch op zijn minst leven dat terugging tot héél ver in de tijd, heel diep in de geschiedenis van de aarde wortelde, zo diep dat dieper niet meer kon.

De blokken grepen terug tot 3,5 miljard jaar geleden, een bijna onvoorstelbaar ver verleden voor ons, povere geesten, die zelden verder terug in de tijd geraken dan de grootouders of de oorlog. De levende rotsen getuigden van de manier waarop het leven op aarde ontstaan was. Hun buitenkant bestond uit blauwbacteriën, nazaten van de allereerste levende wezens op aarde, die nog geen zuurstof nodig hadden om te floreren, meer zelfs, die zuurstof produceerden, zodat ze dat andere leven mogelijk hadden gemaakt. Het allereerste leven op aarde bestaat nog altijd, in zo goed als ongewijzigde vorm, vond het niet nodig te evolueren, waarschijnlijk wegens groot succes.

Liefst 2 miljard jaar hadden deze stromatolieten – zo heten de levende rotsen in het wetenschappelijk jargon – het rijk voor zich alleen. Zoveel tijd hadden ze nodig om de atmosfeer van voldoende zuurstof te voorzien om een ander soort leven mogelijk te maken, een soort leven dat door het spel van willekeur en gestuurd toeval zou leiden tot het ontstaan van wezens die de rol van stromatolieten zouden begrijpen in het bereiden van de weg naar hun eigen succes. Zonder stromatolieten zouden er geen boekenschrijvende en hun wereld ontledende mensen geweest zijn. De blokken stimuleerden het besef dat het feit dat wij er zijn niet zo evident was.
Er was een mooie analogie tussen deze stromatolieten, die net als koralen op het buitenlaagje leven van een harde structuur gevormd door afgestorven voorouders, en de menselijke pioniers tegen de muur van het oude telegraafstation, want ook de meeste Australiërs vandaag teren op de verdiensten van hun voorgangers, bouwen op wat er is achtergelaten, in een gradueel proces van vooruitgang. Als we ons nu als toeristen kunnen vergapen aan stromatolieten heeft dat mee te maken met het feit dat we, met dank aan onze voorgangers, een niveau van beschaving hebben opgebouwd dat toeristische activiteit mogelijk maakt, waardoor er nóg verder gebouwd kan worden.

Maar of wij dat, net als de stromatolieten, 3,5 miljard jaar zullen volhouden is weinig waarschijnlijk. Daarvoor zijn we het te ingewikkeld aan het maken.

Dirk Draulans

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content