Een blik op de maatschappij. Foto’s van Michael Wolf

Mensen in de kamers van anonieme Amerikaanse flatgebouwen of samengeperst in de metrostellen van Tokio.of bespied door op auto’s gemonteerde Google camera’s voor het ontsluiten van stratenplans. Het zijn situaties waarbij de privacy of de promiscuïteit in het gedrang komen. Dat is de achterliggende bedoeling van de foto’s van Michael Wolf die bovendien getuigen van een doordachte esthetiek.

Het kijken in open en verlichte ramen is een bezigheid die niemand vreemd is. Het is uitnodigend en tezelfdertijd heeft het iets onkies want men treed ongenodigd in de intimiteit van een ander binnen. Nieuwsgierigheid en pudeur raken elkaar. De Duits-Amerikaanse fotograaf Michael Wolf (München, 1954) heeft er zijn onderwerpen van gemaakt. Maar ze hebben een dubbele bodem. In een vroeger project koppelde hij het binnenkijken aan architectuur. Van op het dak van een hoog flatgebouw in Chicago keek en fotografeerde hij de tegenover liggende buildings, liefst bij avond. Duistere en verlichte ramen vertonen een mozaïek van rechthoeken die een plastische uitdrukking worden. Door de uiterste scherpte van zijn technische camera zien we wat er zich achter de verlichte ramen afspeelt. Er wordt vergaderd, naar televisie gekeken, gegeten, geluierd. Wanneer het té persoonlijk of intiem wordt maakt hij het beeld op de computer onscherp of plaatst er blokjes op. Wat hij wil communiceren is dat in een grootstad de mensen eigenlijk opgesloten zitten in de identieke en onpersoonlijke ruimtes van een stedelijke architectuur die hen maar weinig kansen geeft op een eigen wereld. Het ergste is dat ze allemaal gevangen zitten in eenzelfde patroon en dat ze er schijnbaar vrede mee nemen. Het is een kritische commentaar bij architectuur en urbanisatie in de hedendaagse wereld. Naast het esthetische van de foto’s houden ze ook een maatschappelijke discours en dat geeft hun dubbele betekenis

In een recenter project maakt Wolf gebruik van het stratenplan van Google’s on line database. Met een op een auto gemonteerde camera wordt de stad; straat per straat, in kaart gebracht. Maar uiteraard ook wat er zich in de straten afspeelt. Een ruzie, een ongeval, een romantische scène in een deurportaal, een gevecht of doodgewoon wandelaars. De fotograaf werd gefascineerd door de geruisloze inbreuk op de privacy van de mensen die niets vermoedend in hun doen en laten publiek worden gemaakt. Hij riep de beelden op via zijn computer, ontrok ze aan hun context, fixeerde ze en plaatste ze opnieuw in een eigen artistiek kader. In een wazigheid van pixels ontstonden beelden die, van verderaf bekeken een beeld vormen maar van op afstand een louter kleurenspel worden. Het intrigerende is dat men naar foto’s kijkt als gefragmenteerde beelden waarbij men niet onmiddellijk beseft dat het om een reële situatie gaat. Beeld en gekleurde pixels worden een nieuwe vorm van straatfotografie. Maar het gaat bij Wolf niet louter om een nieuwe esthetische benadering die wel duidelijk aanwezig is,. hij stelt ook het probleem van diverse nieuwe actuele maatschappelijke problemen. De privacy wordt door het Google-sisteem zorgwekkend ingeperkt. Bovenop de straatcamera’s die voor de veiligheid werden geïnstalleerd komt nu het stratenplan dat situaties blootlegt waarvan het individu de gevolgen niet kan inschatten. De fotograaf stelt zich hierbij ook zelf vragen. Wat is zijn rol geworden binnen die hedendaagse context.

Een nog recenter thema dat Wolf boeide ontstond in Tokio waar hij werd getroffen door de manier waarop men de mensen in de metrostellen samenperst. Om de beschikbare ruimte maximaal te benutten drukt men de reizigers op een promiscue manier als sardienen in een te klein doosje. Het privé leven wordt gemoduleerd tot een claustrofobische opeenstapeling van individuele elementen. De foto’s tonen die overvolle metrostellen waarbij gezichten, lichamen, handen “gecomprimeerd” worden tegen ramen en deuren. In een reeks kleinere foto’s zien we de gezichten of handen van mannen en vrouwen die gedrukt werden tegen het glas. In zekere zin zijn het tragische beelden die van personen lijdzame figuren maken. Ze vertonen een vorm van negatieve mimicry die hen hun persoonlijkheid ontneemt. Uitvergroot worden het tragische portretten van anonieme wezens die hun tijdelijk lot ondergaan.

Michael Wolf registreert in al zijn projecten een realiteit die beangstigend wordt. De wereld die hij in zijn foto’s vat is er een die we dachten te kennen van de sciencefiction maar die werkelijkheid is geworden. Op een onmiskenbare esthetische manier is hij er in geslaagd om een maatschappelijk verschijnsel zichtbaar te maken.

Ludo Bekkers

(Tentoonstelling Michael Wolf, Street View & Tokyo Compression”. Antwerpen Fifty One Gallery, nog tot 8 januari 2011)