Doorgaans kunt u in het Mauritshuis in Den Haag 3 werken van Johannes Vermeer (1632-1675) savoureren. Men zorgde tijdelijk voor 2 extra Vermeers.
Doorgaans kunt u in het Mauritshuis in Den Haag 3 werken van Johannes Vermeer (1632-1675) savoureren. In de expo De jonge Vermeer (*** 1/2) zorgde men voor 2 extra Vermeers.
Vijf Vermeers
Misschien denkt u dat dit geen tour de force is, maar neem in acht dat in heel Nederland slechts 7 Vermeers aanwezig zijn – de andere 4 verblijven in het Amsterdamse Rijksmuseum. Voeg daarbij dat het volledige gekende oeuvre van de schilder uit slechts 36 stuks bestaat, en u weet meteen waarom die 5 trofeeën in Den Haag hoogst ongewoon zijn.
Maar, zijn het wel goede Vermeers en welke nieuwe inzichten reikt men aan? Drie van die werken in Den Haag betreffen jeugdproducten uit de periode 1653-56, een amper gekende passage uit het leven van de schilder. Diana en haar nimfen behoort tot de eigen collectie, maar wordt vaak over het hoofd gezien. Gezicht op Delft en Meisje met de parel eisen doorgaans alle aandacht op. Dat hoeft zeker niet te verwonderen, vandaar dat deze zeer beperkte expo alleen al op het vlak van de duiding belangrijk is.
Vermeer werd in 1653 vrijmeester in het St.-Lucasgilde van Delft. Volgens het reglement van het gilde had hij toen al 6 jaar opleiding achter de rug. Maar wie daarvoor instond weet men nog altijd niet. Fabritius of Ter Borch, verschillende meesters en evenveel hypotheses zagen over de jaren het licht. Vermeer absorbeerde een aantal invloeden uit de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden. Titiaan en de coloristen uit het renaissancistische Venetië schemeren evenzeer door. Men denkt weleens dat de man een autodidact is, maar kan een historisch schilder in een vak met de hoogste technische vereisten als autodidact echt een dergelijk niveau bereiken?
Wilde een schilder de prestigieuze toer op, dan was hij bijna verplicht om bijbelse, mythologische of historische verhalen te schilderen. Het historiestuk overtrof alle andere, vaak nog zeer jonge genres, zoals het landschap en verschillende genrestukken. Dat Vermeer later voor intieme, huiselijke tranches de vie koos, zal met differentiatie op de markt te maken hebben. In dat segment van de markt was blijkbaar werk te rapen.
Talent in de dop
In Den Haag is zowat alles wat overgebleven is van wat de jeugdige Vermeer produceerde samengebracht in 1 kamer. Keurige tekstborden geven duidelijke uitleg, geen overbodigheid bij het atypische jeugdwerk. Alle werden, afwijkend van de bekende intieme interieurscènes, op groot formaat met atypische verhaalstof uitgewerkt. Psychologie en timing zijn daarentegen al wel aanwezig.
Diana en haar nimfen werd ooit door restaurateurs hardhandig aangepakt. Men verkleinde het doek aan de rechterzijde met 12 centimeter en men bracht rücksichtslos een blauwe lucht aan. Dat vertelt het materieel-technisch onderzoek ons. Het Mauritshuis opteerde voor een reconstructie van een donkere, effen achtergrond. Dat gegeven lijkt gewaagd als je ziet hoe de bomen in de vorige staat duidelijk een structurele functie hadden, daar waar nu de achtergrond verduisterd en nietszeggend is. Het voordeel daarvan is het iets verhevigde clair-obscur van de figuren. Let ook op de linkerfiguur die anatomisch aan de zwakke kant is. Vermeer vermeed later wijselijk naaktpartijen. Een meester kent immers zijn beperkingen.
Christus in het huis van Martha en Maria ((National Gallery of Scotland en Edinburgh) kan moeilijk beklijven, ook al is duidelijk dat zijn schildertechniek al langzaam in de richting van het rijpe werk gaat. Bij het oudste doek, maximum 2 jaar ouder dan de rest, wordt duidelijk dat de Delftenaar snel bijleerde. De koppelaarster (Gemäldegalerie Alte Meister, Staatliche Sammlungen, Dresden) is top, met coloristische bravoure en een evocatie van het bordeelleven. De schilderkunstige schemer rond de gezichten, de bedachte compositie en het opmerkelijke stofrealisme herbergen het aanstormende talent.
Een dergelijke expo zien we liever in de breedte nog wat uitvoeriger uitgewerkt, maar daarvoor ontbreekt gewoonweg het materiaal. Die limieten in acht genomen en met een puike uitgave komen we toch dichter bij een ontstellend obscuur schilder.
De reprise van de uitstekende tentoonstelling Kamers vol kunst die eerder in het Rubenshuis in Antwerpen verbleef, blijft een aanrader. (Zie: Recensie) Wat men in het Mauritshuis in de loop der jaren aan Rembrandts collecteerde, is pure visuele sensatie.
De jonger Vermeer Tot 22 augustus
Mauritshuis
Korte Vijverberg 8
Den Haag
Mauritshuis
Matthias Depoorter
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier