Niet akkoord met de fiscus? ‘Klagen over uw belastingaanslag loont’

Als u het niet eens bent met uw belastingaanslag, kunt u die aanvechten. Maar hoe groot is de kans op succes? Fiscaal expert Michel Maus dook in de cijfers van de FOD Financiën en kwam tot verrassende vaststellingen.

‘De Belg en zijn belastingen, een mooi huwelijk is het nooit geweest’, zegt Michel Maus, professor fiscaal recht aan de VUB. ‘We leven in een verzorgingsstaat en hebben allerlei collectieve voorzieningen dankzij de belastingen, maar met een gemiddelde belastingdruk van 47 procent horen we bij de wereldtop van landen met het zwaarste fiscale regime. Bovendien is de fiscaliteit bij ons een koterij, met vele uitzonderingen en complexe berekeningen. Als je het niet eens bent met de aanslag die je krijgt, kun je proberen om die te laten corrigeren. Daarvoor moet je eerst bij de fiscale administratie aankloppen. Als je het niet eens bent met de uitkomst van de geschillenprocedure bij de fiscus, kun je naar de rechtbank stappen. Maar wat is je kans op succes?

1. Minder dan 1 procent van belastingaanslagen leidt tot administratief geschil

Het is een eerste opmerkelijke vaststelling: de belastingplichtige is het zelden níét eens met de uitkomst van het aanslagbiljet. Slechts over 1 procent van de aanslagen wordt een administratief geschil opgestart. Concreet: 7.149.721 mensen zijn onderhevig aan de personenbelasting en 470.817 belastingplichtigen moeten aan de vennootschapsbelasting voldoen. Daarmee hebben we de twee belangrijkste categorieën gehad. Samen zijn dat dus zo’n 7,6 miljoen belastingaanslagen. Het aantal administratieve geschillen draait al jaren rond de 70.000 per jaar, vorig jaar waren het er 67.851.

Maus: ‘Dat is weinig, maar het heeft ook te maken met het aantal controles door de fiscus. Meestal ontstaat een geschil met de fiscus pas na een controle. Als je gewoon wordt belast op basis van je aangifte, is er over het algemeen geen reden om een bezwaarschrift in te dienen. Het is pas als de fiscus uw aangifte heeft gecontroleerd en bezwaren heeft, dat er een geschil ontstaat.’

2. De kans op controle van uw personenbelasting: één keer om de 150 jaar

Hoeveel fiscale controles worden er jaarlijks uitgevoerd? Het aantal ligt in de personenbelasting verhoudingsgewijs veel lager dan in de vennootschapsbelasting. Vorig jaar werden in de personenbelasting 46.576 controles uitgevoerd, de jaren daarvoor schommelde dat rond 52.000. ‘Dat komt door de coronacrisis’, zegt Francis Adyns, woordvoerder van de FOD Financiën. ‘Veel belastingadviseurs, maar ook bedrijven, particulieren en ambtenaren moesten telewerken, wat het contact lange tijd erg bemoeilijkte. Bovendien was het agenten van de FOD Financiën gedurende verschillende maanden verboden contact te hebben met belastingplichtigen. Het duurde langer om een controleopdracht af te ronden. In 2021 zien we wel een inhaalbeweging.’

Aangezien zo’n zeven miljoen mensen een personenbelasting moeten betalen, is de kans klein dat u aan een controle onderworpen wordt – één keer om de 150 jaar, om precies te zijn. ‘Statistisch gezien is dat zo,’ zegt Maus, ‘maar een groot deel van de belastingplichtigen hoeft eigenlijk niet gecontroleerd te worden. Denk aan studenten en gepensioneerden.’ Adyns: ‘Onze eigenlijke controleactiviteiten gebeuren na een selectie op basis van een geautomatiseerde risicoanalyse. We gebruiken filters en automatische goedkeuringsregels die aangiften van belastingplichtigen met anomalieën blokkeren. Die worden vervolgens gecontroleerd.’

De controles in de personenbelasting leverden vorig jaar 592 miljoen euro extra op, een pak meer dan de jaren daarvoor. Zo werd in 2017 ‘maar’ 376 miljoen extra opgehaald. Per dossier werd vorig jaar veel meer extra geïnd: 21.000 euro in 2020 tegen 10.000 euro drie jaar eerder. ‘Dat komt omdat we de selectiecriteria van de dossiers die gecontroleerd moeten worden voortdurend verbeteren’, aldus Adyns. ‘Bovendien kruisen we onze gegevens steeds meer met andere informatie, die we bijvoorbeeld verkrijgen via internationale data-uitwisseling.’

3. De kans op controle van uw vennootschapsbelasting: één keer om de 12 jaar

Bij de vennootschapsbelasting is het verhaal anders. Daar werden vorig jaar 37.157 controles doorgevoerd, in 2017 waren het er nog 56.000. ‘Dat komt ook door de coronacrisis’, zegt Adyns. In de vennootschapsbelasting werd vorig jaar zo’n 8 procent van de aangiften gecontroleerd. Statistisch gezien heb je dus één kans om de twaalf jaar om als vennootschap door de fiscus gecontroleerd te worden. Adyns: ‘Ook hier weer: er worden veel meer aangiften nagekeken. De controleactiviteiten gebeuren op basis van risicoanalyse, zodat we onze middelen kunnen inzetten om die aangiften na te kijken waarbij het risico op eventuele fouten groot is.’

‘De controlekans blijft hoe dan ook relatief klein’, vindt Maus.’Het beleid zou daar verandering in kunnen brengen.’ Vandaag gebeurt de fiscale controle achteraf, maar Maus is voorstander van ‘horizontaal toezicht’, waarbij de onderneming een soort van permanente transparantie verleent aan de fiscus en de boekhouder of accountant samenwerkt met de fiscus. ‘Dat komt maar niet van de grond,’ zegt Maus, ’terwijl het zou kunnen bijdragen aan het herstel van het wederzijdse vertrouwen tussen de fiscus en de ondernemers, waardoor het aantal conflicten en geschillen zou afnemen.’

‘Voor zeer grote ondernemingen loopt er een proefproject voor horizontaal toezicht’, zegt Adyns. ‘Daarbij is het inderdaad de bedoeling om in wederzijds vertrouwen en transparantie te werken in de actuele situatie, en niet meer louter na indiening van de aangifte controles uit te voeren op het verleden. Het vergroot de rechtszekerheid voor de belastingplichtigen en geeft de FOD Financiën een beter inzicht in de situatie van de onderneming. Bovendien kunnen de fiscale risico’s zo beter beheerst worden. Ook voor kmo’s onderzoeken we de mogelijkheden om meer in te zetten op horizontaal toezicht.’

De extra opbrengst uit de controles op de vennootschapsbelasting bedroeg vorig jaar bijna 3,5 miljard, tegen 4,7 miljard in 2017. ‘Die daling is toe te schrijven aan het lagere aantal controles wegens corona’, stelt Adyns. Gemiddeld werd per dossier wel meer opgehaald bij de vennootschappen: 171.000 euro in 2020 tegenover 145.000 euro drie jaar eerder. ‘Net als in de personenbelasting is dat dankzij de verbetering van de selectiecriteria van te verifiëren dossiers.’

4. Bijna 50 procent administratieve fiscale geschillen wordt geheel of gedeeltelijk aanvaard

Aangezien de fiscale geschillen vaak ontstaan na een belastingcontrole is het interessant om beide in verhouding tot elkaar te zien. Er werden in de personenbelasting vorig jaar 46.576 controles doorgevoerd en er waren 41.722 administratieve geschillen. In de vennootschapsbelasting waren er 37.157 controles en 5570 administratieve geschillen. In de personenbelasting is de verhouding tussen het aantal controles en het aantal geschillen bijna een op een, in de vennootschapsbelasting een op zes. Maus: ‘Dat is verrassend, maar we moeten uitkijken met die cijfers: één enkel geschil kan verschillende jaren aanslepen. Dat geschil leidt dan elk jaar opnieuw tot een nieuw bezwaar. Maar de vaststelling is toch dat veel controles tot een geschil leiden.’

In hoeveel van de gevallen boekt de belastingplichtige succes na het opstarten van een administratief geschil? In de personenbelasting kreeg de belastingplichtige in 38 procent van de gevallen over heel de lijn gelijk en in 9 procent van de gevallen werd de klacht gedeeltelijk aanvaard. In de vennootschapsbelasting was dat respectievelijk 27 procent en 22 procent. Dat is heel wat minder dan een paar jaar geleden, toen in bijna 50 procent van de gevallen de belastingplichtige volledig en in 10 procent gedeeltelijk gelijk kreeg. Regionaal waren er overigens geen belangrijke verschillen.

Maus: ‘Het loont dus om bezwaar aan te tekenen. Meteen kun je je ook vragen stellen over de kwaliteit van de taxatie na een fiscale controle, want blijkbaar wordt er daarna toch een groot deel geheel of gedeeltelijk herzien.’ Adyns nuanceert: ‘De gegeven percentages zijn correct, maar wanneer een belastingplichtige de zaak geheel of gedeeltelijk wint, is dat soms omdat diezelfde belastingplichtige tijdens de onderzoeksfase van het geschil nieuwe elementen heeft aangedragen. De oorspronkelijke belastingaanslag was dan niet onjuist, maar gebaseerd op de informatie waarover de administratie op dat moment beschikte.’ Maus: ‘Hoe dan ook, de belastingplichtige haalt in de helft van de gevallen geheel of gedeeltelijk zijn slag thuis bij een administratief belastinggeschil.’

5. Zes procent van de klagers krijgt gelijk bij gerechtelijk fiscaal geschil

Ben je het niet eens met de uitkomst van een administratief geschil, dan kun je naar de rechtbank stappen. Vorig jaar vielen er 2352 gerechtelijke beslissingen over federale belastingen. Soms zijn er tijdens de gerechtelijke procedure nog onderhandelingen tussen de fiscus en de belastingplichtige en komt er alsnog een akkoord uit de bus, dat de rechter alleen maar hoeft te bekrachtigen. Dat was vorig jaar het geval voor 330 dossiers, dus in 14 procent van de gevallen.

Als de belastingplichtige en de fiscus niet tot een akkoord komen, moet de rechter een oordeel vellen. Vorig jaar haalde de belastingplichtige slechts in 6 procent van de gevallen volledig zijn slag thuis, in 6 procent van de gevallen gaf de rechter beide partijen gedeeltelijk gelijk. Er zijn daarbij geen opmerkelijke verschillen tussen de gerechtshoven. Maus: ‘De kans dat je als belastingplichtige bij de rechter iets binnenhaalt, is dus 12 procent. Dat is niet bijster veel. Daarmee bewijst het administratief geschil ook zijn waarde, het heeft een belangrijke filterfunctie. Daarna kun je ervan uitgaan dat de FOD Financiën zijn werk heeft gedaan, want in 90 procent van de gevallen is de belastingaanslag volgens de rechtbank dan in orde.’

Het kan soms gebeuren dat de belastingadministratie op een strafrechtelijke overtreding stuit en zelf een klacht indient bij het parket – vorig jaar waren er zo twee gevallen. De Bijzondere Belastinginspectie (BBI), belast met de gestructureerde strijd tegen fraude, bekeek vorig jaar 2400 dossiers en verwees er daarvan 338 naar het parket. Maus: ‘Dat betekent dat het gros van de fiscalefraudedossiers de strafrechter nooit bereikt en administratief geregeld wordt.’

Een deel van de dossiers die wel naar het parket worden doorgestuurd, kan nog afgehandeld worden met een minnelijke schikking. Maus: ‘De vraag is dan of fiscale fraude wel nog expliciet strafbaar moet worden gesteld en of we de bestraffing van fiscale fraude niet beter aan de administratie overlaten. Dat is nu in de praktijk toch bijna altijd het geval.’ Adyns besluit: ‘Het is een keuze geweest van de wetgever om zowel in administratieve als strafrechtelijke sancties te voorzien. Het is niet aan de fiscale administratie om zich over die keuze uit te spreken.’