Menselijk kapitaal

Onze welvaart stoelt op ondernemerschap, werkkracht, creativiteit en innovatie.

België en Vlaanderen hebben nagenoeg geen natuurlijke rijkdommen en dus zijn mensen onze echte rijkdom. Onze welvaart stoelt op ondernemerschap, werkkracht, creativiteit en innovatie. Wie dat besef confronteert met het nieuws van de voorbije week, heeft er alweer serieuze kopzorgen bij.

Eerst berekende het Planbureau dat de hele Belgische economie achterhop hinkt in productiviteitsgroei in vergelijking met onze buurlanden. Productiviteit is de economische vertaling van innovatie. Minder productiviteitsgroei betekent dus dat ons economisch weefsel verschrompelt. Daarna kwam de zoveelste pijnlijke studie over schoolverlating zonder diploma: het lot van bijna 15 procent van de Vlaamse scholieren. Tot slot kwam de studiedienst van de Vlaamse regering met de melding dat de vergrijzing de volgende decennia een economische achteruitgang onafwendbaar maakt, tenzij we de resultaten van de twee andere studies ombuigen: meer productiviteit en meer inzetbaar talent.

Het is toch verbazend hoezeer we falen in de voor ons existentiële prioriteit van het menselijk kapitaal. Kijk naar de immigratie, die door de vergrijzing van de autochtone bevolking een hoofdader van demografische vernieuwing is geworden. Terwijl België historisch hoge immigratiecijfers kent, missen we hiervoor een strategische visie over controle en selectie. De integratie van migranten in de samenleving en in de economie is voor belangrijke deelgroepen totaal mislukt. Onze grote steden zijn het toneel van etterende getto’s. Desondanks bleef het thema van migratie en integratie nagenoeg onbesproken in de recente verkiezingscampagne.

De achterstelling van kwetsbare groepen in het onderwijs is schrijnend. Ons schoolsysteem is een van de meest egalitaire en democratische op de planeet. Maar wat een hefboom van opwaartse sociale mobiliteit zou moeten zijn, bereikt te vaak juist het omgekeerde. De oorzaak is collectief en structureel. Er zijn niet alleen de afvallers of bissers. Er is ook het ‘watervalsysteem’ dat leerlingen te snel richting ondergewaardeerde beroepen duwt. Er is de ongeremde studiekeuze, met een vrijblijvende massaproductie van diploma’s, ongeacht de arbeidsperspectieven. Bedrijfsstages die de brug naar werk kunnen slaan, blijven onderontwikkeld. Bijna nergens ter wereld is de kloof tussen de ondernemersdromen van de student bij de instroom in het onderwijs en het gebrek aan ondernemerschap bij de uitstroom groter. En dan heb ik het nog niet over de ronduit beschamende onderwijsprestaties in Wallonië.

Na onderwijs komt arbeidsmarkt, met alweer eenzelfde patroon van verspilling. We kennen een feitelijke apartheid tussen arbeiders en bedienden. We investeren te weinig in vorming en dus in doorgroeien tijdens de loopbaan. Werknemers zitten te lang bij dezelfde werkgever en hypothekeren zo hun carrière. Tijdens de piekjaren van het leven werken velen te veel, om als oudere ofwel te weinig te werken, ofwel vervroegd te worden afgeschreven. Anderzijds zitten honderdduizenden vast in werkloosheid of in bodembanen.

De situatie is werkelijk schrijnend. Maar precies daarom biedt ze ook hoop. Ze betekent immers dat België een reservoir van onbenut en onderbenut talent heeft. Maar om dat reservoir daadwerkelijk aan te boren, zullen dogma’s moeten sneuvelen. In de 21e eeuw kunnen we geen open economie zijn zonder een duidelijk en assertief migratie- en integratiebeleid, gekoppeld aan daadkrachtige justitie en ordehandhaving. Onderwijs moet het beter doen en dat vergt ook meer persoonlijke verantwoordelijkheid: bij ouders, bij leerlingen, bij leerkrachten en bij scholen.

Op de arbeidsmarkt moeten we ophouden met loopgravendiscussies en eindelijk bevallen van een modern loopbaanmodel om anders, gevarieerder en langer te werken. Overheid, werkgevers en werknemers samen zullen daarin elk een nieuwe rol moeten spelen. De klok van de demografie tikt onheilspellend. We kunnen ons de stuitende verkwisting van mensen en talenten gewoon niet langer veroorloven.

Marc De Vos

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content