Lartigue, de dandy-fotograaf

Jacques Henri Lartigue (1894-1986) heeft tot 1962 moeten wachten om aanvaard te worden als een specifieke topfiguur in de fotografiegeschiedenis.

Tot de toenmalige directeur van de fotoafdeling van het New Yorkse MOMA in dat jaar eerder toevallig enkele beelden van hem zag in de vele albums die Lartigue van in zijn jeugd bijhield en er prompt een tentoonstelling uit distileerde Het hek was van de dam en. zijn naam was meteen gevestigd al hield hij zichzelf in feite nog altijd voor een amateur.

Hoe het begon
Hij was natuurlijk meer maar ook niet minder want fotografie was een middel om zijn exclusieve leefwereld in al zijn facetten vast te leggen, een visueel dagboek zeg maar. Hij was een kind van steenrijke ouders die in grote villa’s en kleine kastelen woonden en hun jongste zoon door een privé leraar lieten opvoeden. Zijn eerste foto nam hij op zesjarige leeftijd en een eigen camera kreeg hij twee jaar later. Hij fotografeerde alles wat hem boeide, het spel, het bouwen van vliegtuigen, moto’s en mooie auto’s, wandelende dames in het Bois de Boulogne en familiale gebeurtenissen. Hij ontwikkelde zijn foto’s zelf, wat in die tijd een ingewikkelde bezigheid was, en begon met het aanleggen van foto albums die het familieleven documenteerden. Zijn vader kocht voor hem de nieuwste en meest geavanceerde toestellen die hem toelieten allerlei effecten, zoals spookbeelden uit te proberen Fotografie maakte een essentieel deel uit van zijn leven en dat zou zo blijven.

Zo’n honderdduizend clichés en 135 zelf samengestelde fotoalbums overleefden hem en zij documenteren nu, op een unieke manier, het leven van de Franse bourgeoisie uit de twintigste eeuw via een idyllisch standpunt. Bij het begin van de eerste wereldoorlog, werd hij afgekeurd omwille van zijn zwakke gezondheid, ging schilderslessen volgen en had ambities om kunstenaar te worden. Na zijn huwelijk (met de dochter van de Franse componist en operadirecteur André Messager) zette hij zijn luxeleventje verder en ook zijn fotografie.

Het oeuvre
Lartigue is een specifiek geval. Gefascineerd door techniek was hij geboeid door auto’s, vliegtuigen, luchtballons en alles wat in het begin van de twintigste eeuw nieuw en revolutionair was. Daar stond tegenover dat hij een womanizer was en had hij een speciaal oog.voor de dames die promeneerden in de Parijse parken om er hun hondjes uit te laten en de aandacht van de heren te trekken.

Die vinden we dan ook veelvuldig terug in zijn albums. De damesportretten die hij maakte treffen door de artistieke manier waarop hij ze in beeld zette. Ze evenaren en overtreffen soms de betere studioportretten die de beroepsfotografen in hun studio realiseerden. Maar bovenal zijn het de beelden van het dagelijks leven, de gebeurtenissen binnen zijn onmiddellijke omgeving in Parijs en de Franse vakantieoorden die hem boeien. Pretentieloos en zonder gezochte standpunten trachtte hij het gewone burgerlijke leven te documenteren zonder de ambitie een documentaire fotograaf te zijn. Op enkele beelden van marcherende soldaten, bij het begin van de eerste wereldoorlog en in 1940, fotografeerde hij stiekem in Hendaye de Duitse troepen in beweging. En ook bij de bevrijding toonde hij zich een reporter pur sang. Maar dat zijn randverschijnselen in zijn carrière. Hij bewoog zich liever op de filmsets om stils te maken voor zijn vrienden regisseurs, Julien Duvivier, Jacques Becker of Jean Cocteau. Vanaf de jaren vijftig legde hij zich meer toe op het echte reportagewerk zowel in Frankrijk als tijdens de vele reizen die hij ondernam. Kortom hij was een man van alle tijden en los van het feit dat hij altijd een “homme du monde” bleef werd hij op latere leeftijd een reporter pur sang met dien verstande dat hij evenzo een estheet bleef. Het mooie beeld was primordiaal. Op de kleine tentoonstelling in Antwerpen ligt daar trouwens ook de klemtoon. Het zou evenwel interessant zijn een presentatie te zien van de meer gedifferentieerde aspecten van zijn oeuvre. Zo zou hij verlost worden van het etiket van de galante bourgeoisfotograaf die hij weliswaar was maar die ook andere pijlen op zijn boog had.

Ludo Bekkers
Tentoonstelling “Jacquies Henri Lartigue – instants de vie”, Antwerpen, Galerie Fifty One, nog tot 2 december.