A.S.Byatt vindt dat literatuur een mannenbastion is

Vrouwen in het verweer: A.S. Byatt en Jodi Picoult reageren tegen de mannelijke vooringenomenheid bij literaire prijzen en op de literaire redacties van kranten.

Als bij toeval op dezelfde dag berichtte de Britse kwaliteitskrant The Guardian dat zowel de Britse literaire reuzin A.S. Byatt en de Amerikaanse bestsellerauteur Jodi Picoult zich van hun meest feministische kant lieten zien.

A.S. Byatt, laureaat van de Man Booker Prize in 1990, betichtte op het Edinburgh International Book Festival recensenten ervan dat ze vrouwen die intelligente, veeleisende romans schrijven niet ernstig nemen. ‘Als je als schrijfster nadenkt, dan word je benaderd alsof je als een hondje op je achterpoten staat’.

Ook de Orange Prize, die enkel toegankelijk is voor schrijfsters, moest het ontgelden. ‘De Orange Prize is een seksistische prijs, die veronderstelt dat er zoiets is als exclusief vrouwelijke verhaalstof. Ik geloof daar niet in’, aldus Byatt.

Het gebeurt wel vaker dat Byatt het seksisme in de literaire wereld aan de kaak stelt, maar ze wordt daarin niet altijd bijgetreden door collega-schrijvers, mannen én vrouwen. De kleurrijkste reactie op haar kritiek komt van A.L. Kennedy, de winnares van de Costa Book Awards 2007 (voorheen de Whitbread Book Awards) en bekend van het ernstiger werk: ‘Het is niet eenvoudig om intellectueel uitdagend te schrijven en ook nog goed te verkopen, zelfs als je van Venus komt en een hermafrodiet bent.’

De kritiek die Jodi Picoult op haar Twitter-pagina uitte op de New York Times doelt eveneens op een verschillende behandeling voor mannelijke en vrouwelijke auteurs, maar daar houdt elke vergelijking op. ‘Als je blank en man bent en je leeft in Brooklyn, dan is de kans veel groter dat je boek gunstig besproken wordt.’ Zo twitterde Picoult naar aanleiding van een uitermate lovende recensie van Jonathan Franzens ‘Freedom’ door de beruchte critica Michiko Kakutani.

Picoult is een van de best verkopende vrouwelijke Amerikaanse auteurs van dit ogenblik – er gingen al zo’n 14 miljoen exemplaren van haar liefdesromans de deur uit – maar ze komt naar eigen zeggen amper aan bod in de literaire kritieken. En als je dan een lans breekt voor meer persaandacht voor romances en chicklit, dan vraag je natuurlijk om scherpe reacties en dreigt de kern van je boodschap ondergesneeuwd te geraken. Uit de reacties blijkt namelijk dat haar kritiek overwegend afgedaan wordt als de jaloerse oprispingen van iemand die veel verkoopt maar geen literaire geloofwaardigheid heeft.

De discussie rond de mannelijke dominantie binnen de literaire instituten dateert natuurlijk niet van gisteren. De vraag is of A.S. Byatt en Jodi Picoult ongeacht hun persoonlijke grieven en motieven een punt hebben. Wij besluiten niets, maar zetten hier toch een paar cijfers op een rijtje. De jury van de Nobelprijs voor de Literatuur telt 12 mannen en 6 vrouwen, de laatste 10 jaar ging hij 7 keer naar een man. In de jury van de Man Booker Prize zitten dit jaar drie vrouwen en ‘maar’ twee mannen, maar de prijs was de laatste 10 edities eveneens 7 keer voor een man. Onze eigenste Gouden Uil Literatuurprijs doet nog ‘beter’: hij werd sinds hij voor het eerst werd uitgereikt in 1995 geen enkele keer aan een vrouw toegekend en in 2010 bestond de jury uit 4 mannen en 1 vrouw.

Jeroen Bert