Tolstoj, exorcist van de eigen demonen, is 100 jaar dood

De beroemde Russische schrijver overleed vandaag precies een eeuw geleden en werd 82 jaar.

Tot ergernis van Sonja, zijn vrouw, omringde de schrijver van ‘Oorlog en vrede’ en ‘Anna Karenina’ zich op zijn oude dag met charlatans. Die vrienden van de oude Tolstoj waren al even bedenkelijk als zijn vijanden. Maar de grootste vijand van de oude Tolstoj was Tolstoj zelf. Zijn echtgenote Sonja kon erover meepraten. Ze was razend toen ze constateerde dat haar man zijn dagboeken met de intiemste details over hun huwelijksleven te grabbel gooide aan Vladimir Tsjertkov, een harteloze man die Tolstojs secretaris en vertrouwensman werd. Die Tsjertkov beschouwde het als zijn levenstaak om leven en werk van Tolstoj in overeenstemming te brengen met het tolstojanisme, zoals de heilsleer van de eigenaar van het landgoed Jasnaja Poljana werd genoemd.

In 1909 ondertekende Tolstoj zijn geheime testament en kende daarmee de rechten van zijn geschriften toe aan zijn secretaris en aan zijn jongste dochter Sasja, die haar vader zeer bewonderde. Sonja was er het hart van in. De vrouw van Lev was zo razend op Tsjertkov dat ze ermee dreigde hem te zullen vermoorden. Haar eigen man vertrouwde ze toen al voor geen cent meer. Het gerucht deed de ronde dat ze soms urenlang met een verrekijker in een gracht ging liggen om hem te bespioneren. Op de duur werd ook Tolstoj bang voor haar. In een brief noteerde hij: ‘Ze heeft onmiskenbaar tot doel me om te brengen.’

Op 28 oktober vluchtte de beroemde oude schrijver uit de klauwen van Sonja van Jasnaja Poljana naar het klooster van Sjamardino, waar zijn zus als non door het leven ging. Maar zijn lievelingsdochter wist hem daar over te halen naar de Kaukasus te trekken, nog verder weg uit de greep van zijn echtgenote. De schrijver – hij was toen 82 – strandde meer dood dan levend in het station van Astapovo, waar de stationschef een ziekenkamer voor hem inrichtte. Sonja spoorde hem echter ook daar op. Ze arriveerde op 2 november in Astapovo en nam haar intrek in een treinwagon. Ze was van plan haar zieke man door een privédetective te laten achtervolgen als hij weer gezond zou worden en zijn reis zou voorzetten. Zover kwam het niet. Tolstoj overleed op 20 november 1910 (op 7 november in Rusland) tengevolge van een ademstilstand.

Tolstoj zondigde tegen alles wat hij predikte. Hij was een verwoed jager, een smulpaap en een rokkenjager. Om zichzelf daarvoor te straffen slurpte hij thee uit een ondertas en lapte hij zijn eigen schoenen op. In zijn eigen ogen was hij een groot zondaar. Gelukkig was hij dat ook voor ons, want daardoor was deze asceet ook een man van de wereld, een groot mensenkenner die andermans zwakten kon peilen door genadeloos in het eigen hart te kijken. Daarvan hebben we allemaal geprofiteerd. Als schrijver was Lev Tolstoj de exorcist die zijn eigen demonen de stuipen op het lijf joeg. Zijn mateloosheid – ook in het schrijven – ging een symbiose aan met het genie van zijn verbeelding en zijn vormkracht. Daaraan hebben we zijn schitterende romans en verhalen te danken.

Piet de Moor

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content