Rudi Rotthier

Onder Pathanen

Pakistan aarzelt tussen godsdienst en vrijheid.

Het dorp Biyar Garhi, tijdens de watersnood ongeveer met de grond gelijk gemaakt, ligt in Pathaans gebied. De dokter van Artsen zonder Grenzen, Waheed, is een Pathan, de tolk die ik meebracht, Wasim, is dat eveneens.

Pathanen wonen aan weerszijden van de Afghaans-Pakistaanse grens. Wasim beweert dat hij af en toe op vogels gaat jagen in Afghanistan. Hij heeft me tijdens de heenreis verteld dat Pakistan aarzelt tussen godsdienst en vrijheid, dat wil zeggen, tussen orde en vooruitgang, tussen traditie en westerse invloed.

Tijdens de terugreis leg ik de tweespalt voor aan de dokter, die meerijdt tot Charsadda.
‘We moeten tussen drie dingen kiezen’, vindt hij, ’tussen godsdienst, vrijheid en cultuur.’

En welke van die drie is het belangrijkst?
‘Ongetwijfeld cultuur. Als wij Pathanen in de rest van het land komen, stelt men ons steevast die vraag: ben je in de eerste plaats Pathan of moslim? Het antwoord luidt doorgaans: in de eerste plaats Pathan. Om een voorbeeld te geven: ik behandel veel mensen met suikerziekte. Het is niet goed voor suikerzieken om lange tijd niks te eten. Maar de suikerzieken houden zich net als alle anderen aan de ramadan. Ik kan dan wel zeggen, en geloven, dat volgens de islam zieken niet moeten vasten. Maar Pathanen hebben hun eigen systeem: die willen niet onderdoen voor anderen.’

Wasim: ‘Als mijn broer vast, wil ik niet eten. We zijn heel competitief.’

Waheed: ‘Ik denk niet dat ik al één suikerzieke, hoe ziek ook, heb overtuigd om toch overdag te eten. Dat is Pathaanse koppigheid, niet de islam. De manier waarop vrouwen opgesloten en verhuld worden: dat is de Pathancode, en niet wat de islam voorschrijft.’

Willen Pathanen onafhankelijkheid?

De dokter haalt zijn schouders op. ‘Ghani Khan, onze grote dichter, die trouwens in de buurt van Charsadda geboren en begraven is, zei ooit: “Pathanen zijn nooit een grote natie geweest, omdat er in elk huis een Jinnah leeft (Jinnah is de oprichter van Pakistan, rr), die liever dat huis platbrandt dan het door zijn broer te laten regeren”. Ik denk dat we beter afzijn zonder onafhankelijkheid. Het enige wat ons van verdeeldheid redt is een gemeenschappelijke vijand. Dank u wel Sovjetunie, dank u wel Verenigde Staten.’

En woedt het debat over godsdienst en vrijheid?
Waheed: ‘Onder Pathanen is er ook een vrijzinnige traditie. Ghani Khan, de dichter, was vrijzinnig en pacifistisch, een medestander van de Mahatma Gandhi. En zelfs buiten die vrijzinnige kringen, die misschien beperkt en elitair zijn, is er op vrij grote schaal een dédain voor mullahs. Mullahs worden vaak bespot.’

Wasim voelt zich wat ongemakkelijk bij de uitspraken van Waheed. Eens de dokter is uitgestapt, legt hij uit waarom. De dokter is afkomstig uit liberale en gegoede kringen. Zijn zus is ook arts, zijn vader is universiteitsprof. Wasim vindt dat de dokter te veel uit de hoogte spreekt over de tradities van gewone mensen. Wasim is zelf van arme komaf. Zijn vader is naar Dubai getrokken en met het geld dat hij stuurde kon Wasim, als eerste in zijn familie, hogere studies aanvatten. Hij kreeg het – ook typisch Pathaans – aan de stok met een prof en behaalde geen diploma. Maar hij heeft zichzelf Engels bijgeschoold, en hij barst van de ambitie.

Hij is nu 27, vader van vier, is sinds zijn 16de gehuwd met een nog jonger meisje. Zijn echtgenote heeft haar lagere school afgemaakt, maar ze mag nooit uit werken, en niet te vaak naar buiten. Dat zou hem schande brengen. Zijn dochters, het zijn er drie, zullen iets langer naar school mogen, maar ze zullen, in zijn ideale wereld, daarna binnen blijven. De regels moeten nog strenger zijn omdat hij wekenlang uithuizig is.

In zijn oorspronkelijke keuze tussen vrijheid en religie kiest Wasim religie. Vrijheid is goed voor jullie, zegt hij, doelend op het westen, maar als wij onze vrouwen vrijheid geven, houden we niet op met vechten. Wij Pathanen zijn jaloerse binken. En ik bedoel: jaloers!’

Rudi Rotthier

Met dank aan Fonds Pascal Decroos



Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content