De Russische fotograaf Khaldei was een trouwe volgeling van het Sovjet sisteem en stelde zijn talent volldig in de dienst ervan. Hij documenteerde het leven in de kolchozen, op het land en in de fabrieken. En tijdens de wereldoorlog werkte hij aan de verscheidene fronten waar Stalins’ troepen vochten. Hij was een oorlogscorrespondent die op gelijke hoogte stond van zijn westerse collega’s.
De Russische fotograaf Evgueni Khaldei (1917-1997) was een product van het Russische- en later van het Sovjetimperium. In een buitengewoon interessant filmdocument dat op zijn tentoonstelling in de Botanique in Brussel vertoond wordt vertelt hij anekdotisch over zijn foto’s en over zijn ondubbelzinnige sympathie voor zijn land en de opeenvolgende regimes die het kende. In het Westen werd zijn werk haast nooit getoond en nu kunnen we ons rekenschap geven dat deze fotojournalist bij de gratie van de partij én van Stalin duizenden beelden mocht maken van de kolchozen, de collectivisatie en de industrialisatie van de Staat. Ook de propagandadéfilés en de massa bijeenkomsten op het Rode Plein in Moskou stonden op zijn programma. Dat hij omwille van zijn Joodse afkomst enkele keren in ongenade viel nam niets weg van zijn aanhankelijkheid aan het regime. Hij kwam er altijd opnieuw bovenop en fotografeerde verder. Zijn bewogen leven bracht hem telkens weer op die plaatsen waar de actualiteit brandde. Vooral de tweede wereldoorlog documenteerde hij van op de eerste rij. De gevechten in Moermansk en de Krim, in Boedapest en Berlijn vormen een unieke documentatie en zijn voorbeelden van oorlogsreportages die kunnen wedijveren met die van de geallieerde reporters. Dank zij een geprivilegieerde relatie met Stalin was hij aanwezig bij de ondertekening van de capitulatie van de Duitse Wehrmacht in Berlijn door admiraal Dönitz in aanwezigheid van de Russische generaal Joukov. De foto werd genomen op het moment dat de Russische delegatie naar de deur kijkt waarlangs de Duitse officieren zullen verschijnen. Dreiging en nieuwsgierigheid spreken uit de gezichten en de houding van de Sovjets. Een beeld dat de teneur van het historisch gebeuren in al zijn dramatiek uitstekend weergeeft. Hetzelfde voor de conferentie van Potsdam waar Stalin en zijn ministers, de Brit Clement Attlee en de Amerikaanse afvaardiging rond een tafel de akkoorden van Jalta gaan concretiseren. Het beeld toont de tafel waarrond de protagonisten hebben plaats genomen maar de fotograaf heeft er wel voor gezorgd dat Stalin (in wit uniform) de centrale figuur is. Dat was hij trouwens politiek ook zoals bleek uit de resultaten van deze vergadering. Het zijn situaties waar de fotograaf buitengewoon alert moest kunnen reageren op de omstandigheden. Khaldei vertelt in de film dat hij maar één foto mocht nemen en dat hij wachtte tot Stalin van zijn dossiers opkeek om, haast triomfantelijk, naar de aanwezigen een blik te werpen.
Een hoogtepunt in zijn reporterscarrière is de overbekende foto van een Sovjetsoldaat die de staatsvlag laat wapperen op het dak van de Reichstag in Berlijn op 2 mei 1945. Hij wilde zijn Amerikaanse collega Joseph Rosenthal overtreffen die, enkele maanden voordien (februari 1945), enkele Amerikaanse soldaten een vlag liet planten op jet eiland Iwo Jima. De twee foto’s zijn iconen geworden in verband met de tweede wereldoorlog in Europa en Japan.
Khaldei evolueerde van een klassieke beeldenmaker tot een geëngageerd fotograaf die in alle omstandigheden het juiste standpunt wist te vinden en bij wijle volstrekt artistieke foto’s realiseerde.
Ludo Bekkers
Tentoonstelling Efgueni Khaldei, een fotograaf onder Stalin, Bruseel, Botanique. Nog tot 23 december.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier