Solidariteit in de gezondheidszorg slinkt

Wie drinkt, rookt, zich volvreet, drugs gebruikt of onbeschermd seks heeft, en vervolgens ziek wordt door die levensstijl, heeft dat vooral aan zichzelf te danken en moet zelf opdraaien voor de kosten. Dat vindt volgens een enquête één op vier Vlamingen.

Wanneer een vrouw te diep in het glas gekeken heeft, achter het stuur kruipt en een ongeluk veroorzaakt waardoor ze in een coma belandt, moet de overheid niet opdraaien voor de kosten, dat antwoordt 27% van de Vlamingen in een enquête van de Studiedienst van de Vlaamse Regering, waarover De Standaard deze week uitvoerig berichtte. Zouden diezelfde Vlamingen haar nog steeds dat recht ontzeggen, mocht de vrouw een stuk in haar kraag gedronken hebben, omdat ze op de vlucht was voor haar gewelddadige echtgenoot?

Niet-rokers met een hartkwaal die een hartoperatie nodig hebben, moeten voorrang krijgen op rokers met hetzelfde probleem. Is de lever om zeep door een alcoholprobleem? Eigen schuld, dikke bult. De vragen zijn weinig genuanceerd; ze houden geen rekening met de context.

Geen vrije keuze? Dat neemt niet weg dat een groeiende groep Vlamingen mensen wil afrekenen op hun ongezond leefgedrag. Maar, stelt professor Guy De Backer, UGent in De Standaard, een ongezonde levensstijl is helemaal geen vrije keuze, omdat niet iedereen dezelfde kansen krijgt. Wie opgroeit in een lager socio-economisch milieu leeft gemiddeld ongezonder: eet ongezonder, rookt en drinkt meer en sport minder. Toch te fatalistisch. Je kan namelijk kiezen om als volwassene gezonder te leven, ook als je uit een milieu met ongezonde leefgewoonten komt. Een hogere opleiding is de beste weg om de socio-economische ladder op te klimmen en dat te doen. Cijfers bevestigen dat: er gaapt een enorme kloof tussen hoger en lager opgeleide Belgen. Met iedere trap lager op de sociale ladder, gaat zowel gezondheid als levenstijd verloren.

Iemand met een universitair diploma leeft gemiddeld 7,5 jaar langer in vergelijking met wie enkel een lagere-schooldiploma heeft. Chronische ziekten treffen vooral de armere klassen. Bovendien is de impact van ongezond gedrag, roken bijvoorbeeld, ook groter in lagere sociale klassen. Rokers uit lage inkomensgroepen ontwikkelen sneller chronisch longlijden of longkanker dan de rijkere rokers, omdat ze vaker leven in een ongezondere omgeving, met meer fijn stof en schimmels op de muren.

Goede eerstelijn ontbreekt
Wij Belgen gaan prat op ons toegankelijk en kwalitatief hoogstaand gezondheidszorgsysteem, maar het is veel te complex. Een kat vindt er haar jongen niet in terug. “Daarom hebben sociale maatregelen zoals het omniostatuut of de derdebetalersregeling onvoldoende impact,” stelt Sara Willems, professor sociale ongelijkheidsproblematiek in de gezondheidszorg aan de Universiteit Gent. “Wat hier ontbreekt is een duidelijk getrapt gezondheidszorgsysteem, met de huisarts als filter en wegwijzer.

Een goed georganiseerde eerstelijn kan de sociale gezondheidskloof reduceren, dat blijkt uit internationaal onderzoek.” Een vaste huisarts houdt natuurlijk ook rekening met leefomstandigheden, huisvesting of gezinssituatie. Dat is niet het geval wanneer je rechtstreeks naar een spoedgevallendienst gaat. We hebben beter ondersteunde huisartsen nodig.

Kennis over gezondheid
Verantwoordelijkheid dragen voor je gezondheid, betekent ook dat je beschikt over kennis van gezondheid en ziekte: zogenaamde gezondheidsvaardigheden. Lager opgeleiden scoren daar slechter in, en zijn ook daardoor helaas vaker ziek. Wie over onvoldoende kennis beschikt, weet niet dat je beter niet te veel vlees eet of dat veel frisdrank ook niet gezond is voor kinderen . Kennis stelt je ook in staat om kritisch om te gaan met de overvloed aan gezondheidsinformatie. Bij gebrek aan kennis trap je makkelijker in allerhande gezondheidsbeweringen, vanuit de industrie bijvoorbeeld. Tot slot kunnen de middelen die nu massaal verspild worden aan onnodige en overbodige onderzoeken of terugbetaling van medicijnen met een twijfelachtig effect, beter besteed worden.

We mogen de solidariteit niet overboord gooien. Willen we de gezondheidskloof dichten, dan moeten we dringend nadenken over de wijze waarop we de kwetsbare groepen in onze samenleving kunnen versterken. Door de crisis vallen steeds meer mensen uit de boot. In plaats van ze de rug toe te keren, door ze te laten opdraaien voor de gevolgen van hun ongezond gedrag, moeten we integendeel betere maatregelen treffen om ze terug aan boord te hijsen.

Marleen Finoulst, Bodytalk