Shotjournalistiek

Zaken als DSK leggen de worsteling met fundamentele beginselen zoals het vermoeden van onschuld op een pijnlijke manier bloot.

Het Franse presidentiële echtpaar verwacht een baby. Mevr. Sarkozy-Bruni is niet zwanger. Het wordt een meisje. Het wordt een jongen. Al die “informatie” komt uit de media van de laatste weken. De nieuwswaarde van deze berichten is beperkt, en de pertinentie van deze geruchten is nihil. Toch wordt er aandacht aan besteed. Om de eerste te zijn. Relevantie of juistheid zijn bijzaak. Spijtig, toch?

Alle kranten, websites, weekbladen en omroepen gaven beeld van de geboeide en ongeschoren DSK die, na zijn eerste nacht in de cel van Rikers Island op typisch-Amerikaanse macho-wijze voor de rechter werd gebracht. Onthutsende shots, zowel door de identiteit van de man, als door de waslijst van inverdenkingstellingen die hij er moest aanhoren. Onthutsend ook, omdat wij maar zelden dergelijke beelden van aangehouden personen zien.

In België verbiedt wetgeving dat politie-ambtenaren aangehouden personen aan de publieke nieuwsgierigheid zouden blootstellen, dat ze hen zouden onderwerpen aan vragen van journalisten en dat ze beeldopnamen zouden laten maken van een aangehouden persoon. De verplichting rust dus op de politie die aangehouden personen voorleidt bij gerechtelijke instanties. De Belgische politie spant zich in om die wettelijke verplichting na te leven. Soms ontstaat met beeldjournalisten een kat- en muisspel om toch een beeld te kunnen schieten, maar het blijft uitzonderlijk. Pas nog gaf een krant een beeld van een Kempense aangehouden man die van moord werd beschuldigd. Dan heeft, naar Belgisch recht, de politie gefaald, niet de journalist.

Is dit dan goede journalistiek, omdat men een beeld heeft dat er eigenlijk niet mocht zijn? De wettelijke regel beoogt de individuele waardigheid van elke persoon te beschermen – ook van een aangehouden persoon en iemand die van misdrijven wordt verdacht. Zou daaruit ook geen zorgvuldigheidsplicht voortvloeien voor redacties om zulke beelden, als ze occasioneel toch eens kunnen worden geschoten, niét te publiceren of uit te zenden? Het is moeilijk voor redacties om iets niét te publiceren of uit te zenden – maar als het een fundamenteel rechtsprincipe beschermt in hoofde van de afgebeelde persoon, zijn er toch zeer goede argumenten om af te zien van publicatie? Zou dat dan ook niet gelden voor beelden die in een totaal onvergelijkbare rechtscultuur zijn geschoten, zoals de DSK-foto’s?

Zaken als DSK leggen de worsteling met fundamentele beginselen zoals het vermoeden van onschuld op een pijnlijke manier bloot. Héle saga’s zijn er inmiddels verschenen over ’s mans libido en mogelijke misbruiken. Trial by media? Onder Franse journalisten woedt een polemiekje over de vraag of zij, door jarenlang stilzwijgen over het seksueel macho-gedrag van een bepaalde Franse elite niet medeplichtig zijn geworden aan inbreuken? Of het wel gepast was dié privacy zo verregaand te respecteren? Men kon veel over DSK lezen in een boek (C. Deloire & C. Dubois, Sexus Politicus, 2006) dat vrij openhartig de gedoogde seksuele flierefluiterij van de Franse politieke elite beschreef. Naar verluidt kreeg het weinig media-aandacht omdat Franse journalisten niet op prijs stelden dat collega’s de journalistieke omerta hadden doorbroken. Brits tabloidjournaille klopte zich al op de borst en lichtte de voordelen van hun schandaaljournalistiek toe: blijkt dat juist zij maatschappelijk goed bezig zijn omdat ze kamermeisjes overal ter wereld beschermen tegen Britse macho’s. Nou moe!
Frankrijk kent meer een traditie van wettelijke verboden die gericht zijn tot journalisten, o.m. het afbeeldingsverbod van aangehouden personen; het verhinderde niet dat DSK ook in de Franse media verscheen in zijn Rikers Island-look.

Inmiddels belagen hele cameraploegen de New Yorkse dwangresidentie van DSK, en jagen ze het kamermeisje op om haar verhaal te kunnen brengen – of om dit slachtoffer aan de publieke nieuwsgierigheid te kunnen blootstellen. Rape by media? In een krant zagen we al, naast elkaar, foto’s van twee kamermeisjes die het “hadden kunnen” zijn. Hopelijk hebben we geen nieuwe aflevering van believers-journalistiek in het vooruitzicht?

Leo Neels Mediarecht ULeuven en UAntwerpen