Tom Vandyck

Red het klimaat, naai de Canadezen

Tom Vandyck Tot 2014 correspondent in de VS voor Knack.be

Met de eerste State of the Union van zijn tweede ambtstermijn moet Barack Obama maar eens daden stellen inzake klimaatverandering. Hij kan beginnen met een veto tegen de Keystone XL-oliepijplijn uit Canada.

“We zullen de dreiging van klimaatverandering beantwoorden in de wetenschap dat we onze kinderen en toekomstige generaties verraden als we daar niet in slagen.” Dat waren de woorden van VS-president Barack Obama bij zijn inauguratierede een paar weken terug. “Sommigen ontkennen het overweldigende oordeel van de wetenschap, maar niemand kan de vernietigende impact van razende bosbranden, verlammende droogtes en krachtigere stormen ontkennen.”

Mooi gezegd. Niks tegenin te brengen. En dan nu: actie. Toch?

Dat valt te bezien. Vannacht Belgische tijd houdt Obama voor de verenigde huizen van het Amerikaanse Congres zijn jaarlijkse State of the Union-toespraak. Meteen kan hij aantonen dat het hem deze keer menens is met het klimaat. Tijdens zijn eerste regeertermijn kwam daar niks van.

Obama wilde een cap & trade-regime invoeren voor CO2 (een wettelijk uitstootplafond gekoppeld aan een handel in emissierechten), maar na zijn economische stimulusprogramma en zijn ziektehervorming was zijn politieke kapitaal op, dus trok hij zijn staart in. Deze keer beter, dan maar?

Dubbel verlies

Zo’n State of the Union is natuurlijk ook maar een toespraak. Maar er komt een dossier aan dat er echt toe doet, met name de aanleg van de beruchte Keystone XL-pijplijn uit het Canadese Alberta.

In een notendop: die pijplijn moet ruwe olie uit Alberta zuidwaarts naar de raffinaderijen in Louisiana brengen. Het gaat om bijzonder veel olie en dus ook om bijzonder veel geld en bijzonder veel CO2.

In Alberta liggen naar schatting duizend miljard vaten olie: even veel als alle olie die door de mensheid verbrand is sinds er in het midden van de negentiende eeuw voor het eerste naar het goedje geboord werd. Met de bestaande technologie zijn daar op economische wijze 170 miljard vaten van te winnen. Behalve Saoedi-Arabië en Venezuela heeft geen enkel land meer in huis.

Probleem is: die olie moet uit teerzand gehaald worden. Dat is, zeg maar, een zwaar, oliehoudend slib. Er bestaan verschillende procedés om de olie uit dat teerzand te krijgen, waar we u hier niet mee zullen vervelen. Het volstaat om te zeggen dat je er eerst bijzonder veel energie moet instoppen.

Qua CO2-uitstoot verlies je dus twee keer: één keer bij het produceren van de olie en nog eens wanneer je het eindproduct verbrandt, bijvoorbeeld in de motor van je wagen.

Canadezen naaien

Om maar meteen kort te gaan: als het Obama menens is met klimaat, dan zegt hij nee tegen die pijplijn. Hij kan dat, want ze overschrijdt een nationale grens en is dus de bevoegdheid van de president.

Dat zal niet makkelijk zijn. Keystone XL is een lievelingsproject van de olie-industrie en van de Republikeinen, die – uit oprechte domheid of uit politiek opportunisme – sowieso niet in klimaatverandering geloven, maar ook van de vakbonden. Die zijn traditioneel de bondgenoten van de Democraten, maar zien de werkgelegenheid die bij de pijplijn komt kijken liever niet in rook opgaan.

Hetzelfde met de Canadezen. Die rekenen erop dat ze tegen het volgende decennium elke dag miljoenen vaten olie uit teerzand zullen exporteren. Tel uit je winst. Maar daar hebben ze wel de Keystone XL-pijplijn voor nodig, want anders moeten ze met die olie op de een of andere manier naar zeehavens aan hun oceaankusten. Daar heb je zo’n grote investering voor nodig dat je winst zo mager dreigt uit te vallen dat het nauwelijks nog de moeite waard is.

Zegt Obama nee, dan is dat volgens heel wat experts de doodsteek voor de oliewinning uit teerzand in Alberta. Bovendien is Canada de grootste handelspartner van de VS.

Et voilà: een uitermate stekelig dossier voor Obama. Wil hij iets doen voor het klimaat, dan moet hij de Canadezen naaien.

Ongeziene catastrofe

Niks tegen Canadezen, maar Obama moét dat doen. De staat van het klimaat is stilaan zo desastreus dat hij een lijn in het (teer)zand moet trekken.

Je kan het Keystone XL-project uiteraard op allerlei manieren rationaliseren. Je zou kunnen betogen dat Obama er ja tegen kan zeggen om zo ruimte te kopen om de Amerikaanse elektriciteitscentrales strengere uitstootnormen voor CO2 op te leggen, iets waar hij naar verluidt ook over denkt. En, jawel, als je toch olie moet kopen, doe je dat natuurlijk liever in Canada dan in Saoedi-Arabië. Maar als we onze beschaving voor catastrofes willen behoeden, is er ook na alle politieke rationalisaties één onontkoombare waarheid: een hele hoop olie moet absoluut in de grond blijven zitten.

Nogmaals: aan het huidige tempo is een ongeziene catastrofe in de maak. Dat de planeet door menselijk toedoen opwarmt, daar is niks meer aan te doen. Vraag is: hoeveel graden staan we toe dat ze opwarmt?

Twee graden is wat algemeen als min of meer veilig wordt gezien, al zou ook dat al bijzonder onaangenaam zijn en zou het sowieso fortuinen kosten om ons eraan aan te passen. Vier graden zou een wereldwijde catastrofe zijn, met Bijbelse droogtes op de helft van het aardse landoppervlak, zeeën die twee meter hoger staan en hele landen opslokken, een dramatisch teruglopende voedselproductie en alle oorlogen en vluchtelingenstromen van dien. Een stijging van zes graden betekent met een behoorlijke graad van waarschijnlijkheid het einde van de beschaving.

Het slechte nieuws: bij een stijging van twee graden houden we het wellicht niet eens meer. Om een stijging van vier graden te vermijden, zullen we bijzonder hard ons best moeten doen.

Dat is echter nog niks, want de schade die we al aangericht hebben, valt groter uit dan we eerder gedacht hadden. De wetenschappers moeten hun schattingen van de verwachte temperatuurstijgingen steeds maar opwaarts bijstellen. Zo goed als alle research wijst erop dat alles nog veel harder gaat dan we gevreesd hadden.

De consensus groeit dan ook dat we, als we op het huidige pad verder gaan, onhoudbaar op weg zijn naar vier à zes graden warmer tegen het einde van deze eeuw. Ja, kijk nu maar even heel goed naar uw kinderen en kleinkinderen.

Suïcidale waanzin

Ondertussen blijft de uitstoot van broeikasgassen elk jaar stijgen. Alle goeie bedoelingen en internationale verdagen ten spijt, consumeren we steeds maar meer fossiele brandstoffen.

Een jaar of vijf terug hoorde je onheilsprofeten nog praten over ‘piekolie’. De realistisch te ontginnen olie zou simpelweg op raken. Daar hoor je niks meer over. Ondertussen heeft de wereldwijd gestegen vraag (de Chinezen, Indiërs en Brazilianen zitten ook niet stil) de prijs van olie zo opgestuwd en is de technologie er zo op vooruit gegaan dat voorraden die voorheen onbereikbaar en/of onexploiteerbaar waren nu wel met winst uit te baten vallen.

En dus boren we nu horizontaal, kilometers onder de zee of in voorheen onbereikbare schalielagen en staan we op het punt om die haast onmetelijke reserves teerzand te gaan omzetten in petroleum. Dat is natuurlijk compleet suïcidale waanzin. Op deze planeet ligt genoeg teerzand voor zesduizend miljard vaten olie. Willen we de zaak min of meer onder controle te houden, dan moeten we daar ab-so-luut vanaf blijven.

Leiderschap

Dat is niks dat Obama niet weet. Er zijn wellicht weinig mensen beter geïnformeerd dan hij. Maar dat op zich wil niks zeggen. Obama moet nu maar eens daden stellen.

De wetenschap is duidelijk: nog langer morrelen in de marge is onvoldoende. Ons hele denken moet omslaan. Het moet niet langrr gaan over hoeveel olie we uit de grond kunnen krijgen, maar over hoeveel we kunnen laten zitten. Het teerzand in Canada blokkeren, is natuurlijk maar één stap, maar het is wel een bijzonder betekenisvolle. Het geeft aan dat er grenzen zijn die we niet overschrijden.

Om de poen die te rapen is met dat teerzand te laten liggen, is leiderschap nodig. En, graag of niet, dat kan nog steeds best komen van de president van de Verenigde Staten.

Pech voor de Canadezen, maar het is niet anders.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content